Qadimgi Baqtriya Xorazm va Sug‘diyona davlatlari

Qadimgi Bobilning madaniy va siyosiy ahamiyati
Qadimgi Bobilning gullab-yashnashi va rivojlanishi davri Hammurapi hukmronligi davri deb ataladi. Uning hukmronligining boshlanishi miloddan avvalgi 17-asrga toʻgʻri keladi va Xammurapi taxtga oʻtirishi bilanoq bosqinchilik siyosatini yurita boshlaydi.
Uning orzusi yagona Bobil imperiyasini yaratish edi va u muvaffaqiyatga erishdi. Bu Bobil imperiyasining o'sha davrda madaniy va siyosiy ahamiyatini oshirishga sabab bo'lgan. Podshoh vafotidan keyin Bobil ustidan hukmronlik davlatni egallashga muvaffaq boʻlgan kassitlarga tegishli boʻla boshladi.
Qadimgi Bobil aholisi
Qadimgi Bobil quldor davlatlarga tegishli bo'lib, ularda jamiyat, birinchi navbatda, erkin va qullarga bo'lingan. Qullar aholining eng quyi qatlami bo'lib, egasiga tegishli narsalarga tegishli edi.
Qadimgi Bobil qullari xususiy, ma'bad va qirolliklarga bo'lingan. Qullarning huquqlaridan bir nechta istisnolar mavjud edi, masalan, uning egasi tomonidan qulning bolalari erkin hisoblangan.¹⁰
O'z navbatida, Qadimgi Bobilning erkin fuqarolari to'liq va to'liq bo'lmaganlarga bo'lingan. Fuqarolarning birinchi guruhi yerga egalik qilishlari va davlat foydasiga majburiyatlarni olishlari mumkin edi.
Va to'liq bo'lmagan fuqarolar "mushkenu" deb nomlangan va ularning Qadimgi Bobil jamiyatidagi mavqei hali ham noaniq. Ularning to'laqonli fuqarolardan farqi "Xammurapi qonunlari" dan kelib chiqadi, unga ko'ra ular boshqa turdagi jazo va aybni ko'tardilar.
Davlat tuzumining xususiyatlari
Ko‘pchilik tarixchilarning ta’kidlashicha, Qadimgi Bobil davlat tuzumi ko‘p jihatdan Qadimgi Misr tizimini eslatadi. Shunday qilib, bu qirol boshchiligidagi sharq despotizmi edi.
Hokimiyatning barcha turlari: qonun chiqaruvchi, diniy, sud va ijro etuvchi hokimiyat faqat unga tegishli edi. Siyosiy tizim tuzilmasi moliyaviy, harbiy va jamoat ishlari bilan bog'liq bo'lgan uchta asosiy bo'limni o'z ichiga olgan. Vazir, moliya boshlig'i, lashkarboshi, kravchiy va butler ham hokimiyat tepasida turgan.
Davlat organlari esa mahalliy va markaziy boshqaruv tizimi edi. Mahalliy aholi orasida yirik shaharlarni boshqaradigan qirolning gubernatorlari ham bor edi. Jamiyatning oʻzini oʻzi boshqarish organlari ham tashkil etilgan boʻlib, ular joylarda sud va maʼmuriy hokimiyatni qisman amalga oshirishlari mumkin edi.