Qadimiy ingliz tilining morfologik tuzilishi

Morfologiya-Soʻzlarning Tuzilishi
Texnik jihatdan, soʻz-bu ma'noni anglatuvchi va bir yoki bir nechta morfemalardan iborat boʻlib, ular bir-biriga ozmi-koʻpmi mahkam bogʻlangan va fonetik qiymatga ega. Odatda soʻz ildiz yoki oʻzak va nol yoki undan ortiq affikslardan iborat boʻladi. Soʻzlarni birlashtirib, iboralar, boʻlaklar va gaplar yaratish mumkin. Ikki yoki undan ortiq oʻzakdan tashkil topgan soʻz deyiladi. "Soʻz" nima ekanligini aniqlash juda qiyin, chunki turli tildagi soʻzlar deb tasniflanadigan narsa nutqda soʻz chegaralarini belgilovchi har xil boʻlishi juda murakkab (masalan, qisqa soʻzlar koʻpincha birga keladi va uzun soʻzlar koʻpincha parchalanadi). Agar soʻz bir yoki bir necha morfemadan tashkil topgan til birligi boʻlsa, morfema nima ekanligini bilishimiz kerak.
Morfema semantik ma'noga ega boʻlgan eng kichik lisoniy birlikdir.
E.g
rude
un-true
smooth-ly
dis-organize-d
Soʻz tashkil topadi:
one morpheme (simple)
cat
travel
appear
more than one morpheme (complex)
cat-s
travel-ed
dis-appeare-d
Morfemalarning 6ta turi bor:
free
bound
lexical
grammatical
inflectional
derivational
Erkin morfemalar soʻzlar bilan oʻrin almasha oladi:
Thakuru
will
a
Qoʻshma morfemalar 1yoki koʻp morfemalar shakllanishi orqali paydo boʻladi:
Thakuru’s
help–ed
en–able
Soʻzlar koʻpincha erkin morfemadan iborat boʻlib, unga bir yoki bir nechta bogʻlangan morfemalar biriktirilgan:
En-danger-ed
Bunday soʻzlarda erkin morfema ildiz yoki oʻzak, bogʻlangan morfemalar esa affiks deb ataladi.
Soʻzning old qismiga qoʻshilgan affiks prefiks deyiladi
Soʻz orqasiga qoʻshilgan affiks qoʻshimcha deyiladi
leksik morfemalar leksik (semantik) ma'noga ega: help, impressive, race
Grammatikal maʼnolar: help-ed, under
en–danger
Leksik morfemalar erkin morfemalarga moyil boʻladi:
jump
afternoon
Grammatik morfemalar yo erkin yo qoʻshma boʻladi:
Hiyala’s
jump-ed
afternoon-s
Bogʻlangan grammatik morfemalar (hech boʻlmaganda) ikki xilga oʻxshaydi:
Flektsiya va derivativ morfemalar oʻrtasidagi aniq farqni aniqlash qiyin
Ammo eng aniq farq:
Hosila morfemalar soʻzning ma'nosini va/yoki sintaktik kategoriyasini oʻzgartirib, yangi soʻzlarni yasaydi. Flektiv morfemalar soʻzning boshqa soʻzlarga mos kelishiga imkon beradi.²

2.