Qaraqalpaq til bilimi kafedrasí “HÁzirgi qaraqalpaq ádebiy tili”

2.2 Tilewbergen Jumamuratov shıǵarmalarında teńew hám epitettiń qatar jumsalıwı


Tilewbergen Jumamuratov shıǵarmalarında teńewlerdi de, epitetlerdi de sheberlik penen paydalanıp, shıǵarmanıń obrazlılıǵın, kórkemligin shıńına shıǵarıp paydalana alǵan.
Shayır jánede bir qosıǵında hám teńewdi, hám epitetti qollanıp qosıqtıń kórkemligin jánede arttıra alǵan. Bunı biz shayırdıń sheberligi, tapqırlıǵı dep joqarı bahalaymız.
Tastay awır sawallardı,
Burshaq etip jawdırasań,
Tereń oyı, shoqtay kórki,
Dál ózine jarasıq.
( “Tolqında” Sulıwlıq. 13-bet


Bul mısalda tastay, shoqtay teńewler menen birge tereń oy, awır sawallar epitetleri qollanǵan.
Óris tolı ósken malı,
Oynaqlasqan jipek jalı,
Palızında palday qawın,
Atızında qızıl salı.
( “Tolqında” Kúsh tolqını. 44-bet)
Palday teńew, jipek jalı, qızıl salı epitetleri qosıqtıń kórkemligin arttırıw ushın qollanılǵan.
Házir kórkiń arıslanday aybatlı,
Kók atızdan súzip altın qaymaqtı.
( “Tolqında” Kegeyli. 47-bet)
Bul mısalda qosıqtı jánede obrazlı etip beriw ushın arıslanday teńew, altın qaymaq epiteti jumsalǵan.


Júyrikleri quyınday shabar,
Qızıl qumın qaplaǵan qamar.
( “Tolqında” Taxtakópir. 49-bet)
Quyınday teńewi, qızıl qum epiteti qollanılıwı menen qosıqtıń kórkemlik dárejesi jánede artqan.
Qoyı óriledi saǵımday,
Qozı teriledi qawınday,
Otarında órbigen malı,
Kóz tartadı qırmızı salı
Bórshi tawday qırmanlar biyik,
Sahrasında oynaqlar kiyik.
( “Tolqında” Taxtakópir. 49-bet)
Bul mısalda saǵınday, qawınday, tawday teńewleri, qırmızı salı epiteti qollanılǵan. Bul arqalı qosıqtıń kórkemligi jánede artırıw ushın jumsalǵan.
Bereket darıdı altın topıraqtı,
Ǵazday qatarlasıp turǵanday sapta.
( “Tolqında” Baxıt ushın. 63-bet)
Keltirilgen mısalda ǵazday teńewi, altın topıraq epiteti obrazlı túrde súwretlengen.
Aqsha bultlar astımızda kórindi,
Buldı-buldır kúnge janǵan paxtaday.
( “Tolqında” Almaatanıń aspanında. 70-bet)
Bul mısalda paxtaday teńew, aqsha butl epitet xizmetinde kelgen.
Dál boyında noqattay bir mini joq,
Esik kóldiń móldirindey kórkem sóz.
( “Tolqında” Almaatanıń aspanında. 69-bet)
Bul mısalda noqattay, móldirindey teńewleri menen bir qatarda kórkem sóz epiteti qosıqtı obrazlı etip suwretlewde sheberlik penen jumsalǵanın kóriwimizge boladı.


Paraxod gúwlep, samolyot ushtı,
Tawlardıń sunqar qusınday bolıp.
( “Júrek muhabbatı” Ámiwdarya. 19-bet)