Qarsffl muhandislik iqtisodiyotinstituti r. X. Ergashev qishloq xo‘ jaligi iqtisodiy oti

Aylanma fondlar (vositalar), ulardan foydalanish darajasining, samaradorligini ifodalovchi ko‘rsatkichlar, ularning aniqlanishi

Aylanma mablag‘lar ulardan foydalanish qishloq xo‘jalik korxonasi ishlarining moliyaviy natijalariga katta ta’sir o‘tkazadi.

Ulardan samarali foydalanish ko‘pgina omillarga, birinchi navbatda aylanma mablaglaming aylanishiga bog‘liq.
Aylanma mablaglaming aylanishi, deganda aylanma mablaglaming to‘liq aylanish davri-pul ishlab chiqarish shaklidan, tayyor tovar mahsulotlarini chiqarish va ulami realizatsiya qilgunga qadar bolgan davr (pul mablag‘lari kelib tushishi) tushuniladi.
Aylanma mablaglaming aylanishi quyidagi ko‘rsatkichlar bilan aniqlanadi: aylanma mablaglar aylanishining koeffitsiyenti, bir aylanishning uzunhgi (davomiyligi), aylanma mablaglaming bo'shatilishi yoki ularga qo‘shimcha talab.
Aylanma mablaglaming aylanish koeffitsienti:
A_s
A_aV
Aq
Bunda A« - aylanish summasi; Aq- aylanma mablag‘laming o‘rtacha yillik qiymati (aylanma mablag‘laming o‘rtacha qoldig‘i).
Sanoat korxonasida shuningdek, yordamchi sanoat ishlab chiqarishi va qishloq xo‘jaligi koixonalarida aylanma summasi tovar mahsulotlari qiymatiga mos keladi. Qishloq xo‘jalik mahsulotlari bo‘yicha aylanma summasi mahsulot (ish xizmat) realizatsiyasidan olingan summaga mos kelmaydi. Bu shu bilan izohlanadiki, tovar mahsulotlarga bir qism hisobdan chiqarilgan asosiy vositalar (asosiy podadan chorva molini chiqarish) o‘tadi va aksincha ishlab chiqarilgan mahsulotlaming boshqa qismi asosiy podaga o‘tadi.
Qishloq xo‘jalik mahsulotlari bo‘yicha aylanma summa mahsulot (ish, xizmat) ning realizatsiyasidan keyingi tushumidan asosiy podaga o‘tkazilgan yosh chorva molining qiymati chegirilib olinadi, ya’ni asosiy podadan chiqarilgan va realizatsiya qilingan chorva molidan iborat bo‘ladi.
Aylanma mablag‘laming o‘rtacha yillik qiymati normalanadigan aylanma mablag‘ bo‘yicha hisoblanadi va quyidagi formula bilan aniqlanadi.
(0,5A_yq+ 0,5A_yo) + X Aq_S A_k =
12
Bunda Ay_q— aylanma vositalaming yil boshidagi (1 yanvarga) qiymati; A_yo - aylanma vositalaming yil oxiriga (31 dekabrga) qiymati; £ Aq_S - qolgan oylaming birinchi kuniga (fevraldan boshlab) aylanma vositalar qiymati summasi.
Ba’zi iqtisodiy adabiyotlarda mualliflar aylanma mablag‘laming aylanma koeffitsienti o‘miga aylanmadagi mablag‘lar ustamasi koeffitsientini - kattalikni aylanma mablag‘lar aylanishining teskari koeffitsienti hisoblashni tavsiya qiladilar.
Aq