Qarsffl muhandislik iqtisodiyotinstituti r. X. Ergashev qishloq xo‘ jaligi iqtisodiy oti

T_b T₀ -Is g‘allaning yangi va bazaviy variantdagi tannarxi, so‘m
XfyKfj - 1 ga dan yangi va bazaviy variantda hosildorlik, s.
Qishloq xo‘jaligi ekinlari yetishtirishning intensiv texnologiyasi ozuqa elementlarini balanslashtirilganidan farq qiladi. Ulami xarakterli xusu­siyatlari - o‘gltlami, o‘simliklami himoyalash vositalarini qollashning yuqori darajasigina emas, balki ulami kiritishning miqdori, muddat va usullari hamdir.
Turli tadqiqotlar, xulosalariga kola, g‘allaning va paxtaning hosildorligi oshishida mineral va organik o‘g‘itlaming ulushi - 53% ga, tuproqqa ishlov berish hamda ishlami bajarish muddati - 24, awalgilariniki — 9, o‘simliklami himoya qilish vositalari va eroziyaga qarshi tadbirlar - 4, navlar va boshqa omillar- 10% ni tashkil etadi.
0‘g‘itlami qollashning iqtisodiy samaradoriigi ko‘plab o‘zaro aloqador shart-sharoitlar va omillarga, o‘g‘itning assortimenti (turi) va sifatiga bogliq. Masalan, ozuqaliligi bilan 11 diammofosning o‘mini 1 t sulfat ammoniy va 3 t oddiy superfosfat bosadi, shu bilan birga tashish va kiritish (sepish) xarajatlari to‘rt marta qisqaradi. Donador superfosfat kukunsimonga nisbatan 1,5-2 marta samaraliroq.
Organik va mineral o‘g‘itlami qo‘llashning iqtisodiy samaradorligini nazorat (o‘g‘itsiz) va tajriba (go‘ng+NPK) variantlarim solishtirib, quyidagi ko‘rsatkichlar bo‘yicha hisoblab chiqiladi:

• 
  
  1 ga yeming hosildorligi, s;
  
• 
  
  1 ga va 1 s o‘g‘itlami ozuqa moddalari hisobida hosilning natural va puldagi ifodasi, s va so‘m;
  
• 
  
  1 ga yerga qo‘shimcha xarajatlar, so‘m;
  
• 
  
  1 ga sotish narxi bilan qo‘shimcha mahsulot qiymati, so‘m;
  

• qo‘shimcha xarajatiaming qoplanishi, %;

  
  

• 1 ga yerdan daromad (sof foyda), so‘m;

  
  

• rentabellik darajasi, %.

  
  

Olimlaming tavsiyasiga ko‘ra, birinchi ekinga ishlatilgan o‘g‘it sarfmi taqsim qilganda, azotga nisbatan 100%, fosforga 50% (superfosfat), kaliyga 70% (xlorli kaliy) sifatida bo‘lishi mumkin. Go‘ng va boshqa kompostlami qo‘llash bo‘yicha xarajatlar 2-5 yilga yerga taqsimlanadi. Agar korxona bo‘yicha hisob qilish uchun xo‘jalik tajribalari bo‘lmasa, ilmiy muassasalar, hududiy qishloq xo‘jalik tajriba stansiyalari, o‘g‘itlar va agrotuproqshunoslik bo‘yicha ilmiy-tekshirish institutlari ma’lu- motlaridan foydalanish mumkin.

Mineral o‘g‘itlami yoki dehqonchilikda kimyolashtirishning o‘zga usullarini qollashning boshqa vositalarini iqtisodiy baholashda ko‘pincha ulardan foydalanish rentabelligi darajasi hisoblab chiqiladi, %: