Qarshi davlat universiteti adabiyotshunoslik kafedrasi navoiyshunoslik

mutadorik hamda ariz bahrlari qo‘llanilganligi, avvalgi devonlarda istifoda etilgan sari’ 
bahridan esa foydalanilmaganlikni kuzatamiz? 
a) “Badoe’ ul-bidoya”
b) “Navodir un-nihoya”
c) “G‘aroyib us-sig‘ar” 
d) “Badoe ul vasat”

---

102 
56. Qaysi olim Navoiy “Xamsa”si haqida gapirar ekan, ritmlardagi har xillik jihatdan bu 
besh dostonni musiqa ilmidagi pentatonikaga o‘xshatadi. “Biri – haqiqiy major, ikkinchisi – 
haqiqiy minor; uchinchisi – majorga “yaqinlashayotgan”, to‘rtinchisi – “minorga 
yaqinlashayotgan” va nihoyat beshinchi doston major va minorning ajralmas birligidir”, - deya 
ta’rif beradi? 
a) N.Konrad 
b) M.Sabtelni 
c) E.Taube 
d) V.Feldmen 
57. Alisher Navoiy “Xamsa”sidagi birinchi doston “Hayrat ul-abror” qaysi vaznda 
ekanligini aniqlang. 
a) hazaji musaddasi axrabi maqbuzi mahzuf
b) xafifi musaddasi solimi maxbuni mahzuf 
c) ramali musaddasi mahzuf
d) sari’i musaddasi matviyi makshuf 
58. “Farhod va Shirin” dostoni an’anaviy hazaji musaddasi mahzuf vazni (ruknlari va 
taqti’i: mafoiylun mafoiylun fauvlun V– – – V– – – V– –) da yozilgan. O‘zbek epik 
poeziyasida mazkur vaznning ilk bor qo‘llanishi qaysi adib nomi bilan bog‘liq?
a) Sayyid Qosimiy 
b) Xo‘jandiy 
c) Xorazmiy 
d) Sayfi Saroyi 
59. Qaysi olim sari’ bahri pand-nasihat ohangiga ega bo‘lgan bahr bo‘lganligi uchun 
“Xamsa”larning birinchi dostoni shu she’riy o‘lchovda yaratilgan degan fikrni bildiradi? 
a) A.Rustamov 
b) A. Hojiahmedov 
c) U. To‘ychiyev 
d) A. Fitrat 
60. Haydar Xorazmiyning “Maxzan ul-asror”i va Sayyid Qosimiy dostonlari qaysi 
vaznda yozilgan? 
a) sari’i musaddasi matviyi makshuf
b) xafifi musaddasi solimi maxbuni mahzuf 
c) ramali musaddasi mahzuf
d) hazaji musaddasi axrabi maqbuzi mahzuf
61. Alisher Navoiy o‘zining qaysi asarida turk xalqida “Muhabbatnoma” deb atalgan 
qo‘shiq borligini ta’kidlab: “Va yana turk ulusida bir suruddurkim, ani “muhabbatnoma” 
derlar, ul hazaji musaddasi maqsur bahridadur va xolo matruqdur, budur”,- deb aytib o‘tadi? 
a) “Farhod va Shirin” 
b) “Mahbub ul-qulub” 
c) “Mezon ul-avzon” 
d) “Nasoyim ul-muhabbat” 
62. Alibek Rustamov qaysi dostonni qolgan dostonlarga nisbatan yengil ruhdagi doston 
bo‘lganligi uchun uning vazni ham asarga yengillik ohangi beruvchi xafif bahridadir deb 
hisoblaydi? 

---

103 
a) “Farhod va Shirin” 
b) “Sab’ai sayyor” 
c) “Layli va Majnun” 
d) Hayrat ul-abror” 
63. “Gulshani roz” dostoni muallifini aniqlang. 
a) Durbek 
b) Haydar Xorazmiy 
c) Nizomiy 
d) Sayyid Qosimiy 
64. Quyidagi javoblarning qaysi birida hazaji musaddasi mahzuf vaznida yozilmagan 
asar keltirilgan? 
a) Xo‘jandiy “Latofatnoma” 
b) Said Ahmad “Taashshuqnoma” 
c) Firdavsiy “Shohnoma” 
d) Amiriy “Dahnoma” 
65. Yusuf Xos Hojib “Qutadg‘u bilig” va Ahmad Yugnakiyning “Hibat ul-haqoyiq” 
dostonlari qaysi vazinda yozilgan? 
a) mutaqorib 
b) sari’ 
c) muzori 
d) hazaj 
66. Ilmi badi’ga doir dastlabki asarlar arab tilida yaratilganligi ma’lum. Ularga qaysi 
asarlari kiradi? 
a) “Mahosin ul-kalom”, Qudama ibn Ja’farning “Naqd ush-she’r”
b) Umar Roduyoniyning “Tarjumon ul-balog‘a” 
c) Rashididdin Vatvotning “Xadoyiq us-sehr” 
d) SHayx Ahmad Taroziyning “Funun ul-balog‘a” 
67. Quydagi berilgan asarlardan qaysi risolaning uchinchi qismi badiiy san’atlar 
tahliliga bag‘ishlangan bo‘lib, unda 97 san’at turi haqida so‘z boradi? 
a. Shams Qays Roziyning “Al-mo‘‘jam” 
b. Umar Roduyoniyning “Tarjumon ul-balog‘a” 
c. Atoulloh Husayniyning “Badoyi’ us-sanoyi’” 
d. Shayx Ahmad Taroziyning “Funun ul-balog‘a” 
68. Alisher Navoiy o‘zining qaysi asarida quyidagi ma’lumotlarni keltirib o‘tadi? 
“Mir Atoulloh... Bovujudi donishmandlik, she’r va muammo va sanoe’da dag‘i mahorat 
paydo qildi va muammog‘a ko‘p mashg‘ul bo‘lur erdi. Holo sabaq kasratidin anga avqoti vafo 
qilmas, ammo sanoe’da kitobe tasnif qilibdur. «Badoe’i Atoiyg‘a» mavsumdur”. 
a. “Majolis un-nafois” 
b. “Mahbub ul-qulub” 
c. “Mezon ul-avzon” 
d. “G‘aroyib us-sig‘ar” 
69. “Birinchi va afzali uldurkim, masalning so‘z va tartibin o‘zgartirmay bergaylar... 
Ikkinchi yo‘li uldurkim, masalda o‘zgarish yuz berur”. 
Irsoli masal san’ati haqida bildirilgan ushbu fikrlar kimning qaysi asaridan olingan? 

---

104 
a. Rashididdin Vatvotning “Xadoyiq us-sehr” 
b. Alisher Navoiy “Majolis un-nafois” 
c. Atoulloh Husayniyning “Badoyi’ us-sanoyi’” 
d. Shayx Ahmad Taroziyning “Funun ul-balog‘a” 
70. She’rda yoki baytda pand-nasihat, o‘git, axloq-odobga oid, zamona va 
zamondoshlardan shikoyat bilan bog‘liq fikrlarni keltirishga asoslangan she’riy san’at qanday 
nomlanadi? 
a. maqlubi mustaviy 
b. mubolag‘a