Qarshi davlat universiteti kimyo-biologiya fakulteti noorganik kimyo kafedrasi
Download 1.21 Mb. Pdf ko'rish
|
FTU
|
2-LABORATORIYA MASHG’ULOTI
Infraqizil (IQ) spektroskopiya: molekulyar tebranishlar Hozirga qadar biz spektrning UB koʻrinadigan diapazonidagi fotonlar atomlar tomonidan yutilganda paydo boʻladigan elektron oʻtish haqida gaplashdik. Shuningdek, kam energetik nurlanishli infraqizil (IQ) spektri ham atomlar va molekulalar ichida oʻzgarishlarni keltirib chiqarishi mumkin. Ushbu turdagi nurlanish odatda elektronlarni qoʻzgʻatishi uchun yetarlicha quvvatga ega emas, ammo bu molekulalar ichidagi kimyoviy bogʻlarning turli yoʻllar bilan tebranishiga olib keladi. Muayyan atomda elektronni qoʻzgʻatish uchun talab qilinadigan energiya qanday boʻlsa, maʼlum bir kimyoviy bogʻning tebranishini oʻzgartirish uchun talab qilinadigan energiya ham shunday belgilanadi. Laboratoriyada maxsus jihozlardan foydalangan holda kimyogarlar maʼlum bir molekula uchun IQ yutilish spektrini koʻrib chiqishlari mumkin va keyinchalik bu spektrdan molekulada qanday kimyoviy bogʻlar mavjudligini aniqlash uchun foydalanishlari mumkin. Masalan, kimyogar IQ spektridan molekulada uglerod-uglerodli yakka bogʻlar, uglerod-uglerodli qoʻshbogʻlar, uglerod-azotli yakka bogʻlar, uglerod-kislorodli qoʻshbogʻlar borligini bilib olishi mumkin. Ushbu bogʻlanishlarning har biri har xil boʻlgani sababli har biri oʻzgacha tarzda tebranadi va turli toʻlqin uzunliklarida IQ nurlanishini yutadi. Shunday qilib, kimyoviy IQ yutilish spektriga nazar tashlab, molekulaning kimyoviy tuzilishi haqida bir qancha muhim maʼlumotlarni aniqlash mumkin. Spektrofotometriya: Ber-Lambert qonuni Biz koʻrib chiqadigan spektroskopiyaning soʻnggi turi rangli birikmalarni oʻz ichiga olgan eritmalar konsentratsiyasini aniqlash uchun ishlatiladi. Agar siz oldin oziq-ovqat ranglarini suvga solib koʻrgan boʻlsangiz, oziq- ovqat rangini qancha koʻp qoʻshsangiz, eritma toʻqroq va rangdorroq boʻlishini yaxshi bilasiz. Kaliy permanganatning eritmalari oʻziga xos toʻq qizil rangga ega. KMnO4KMnO 4 start text, K, M, n, O, end text, start subscript, 4, end subscript konsentratsiyasi qanchalik katta boʻlsa, eritma toʻqroq boʻladi va uning yutuvchanligi ham katta boʻladi. Turli xil konsentratsiyalardagi kaliy permanganat (KMnO4)(KMnO 4 ) left parenthesis, start text, K, M, n, O, end text, start subscript, 4, end subscript, right parenthesis eritmalari. Eritmaning konsentratsiyasi qanchalik yuqori boʻlsa, eritma toʻqroq rangga ega boʻladi va uning yutuvchanligi oshadi. Rasm Flickrʼdan, CC BY 2.0 . Eritmaning toʻqroq rangga kirishi koʻrinadigan nurning koʻproq yutilishini anglatadi. Kimyoda eng koʻp qoʻllanadigan analitik usullardan biri bu nomaʼlum konsentratsiyali eritmani spektrofotometr – eritmaning yutuvchanligini oʻlchaydigan asbobga joylashtirishdir. Yutuvchanlik 000 dan 111 gacha oʻlchanadi. Yutuvchanlikning nolga tengligi yorugʻlikning eritma orqali toʻliq oʻtishini anglatadi (eritma mutlaq tiniq) va 111 ga teng yutuvchanlik esa eritma orqali yorugʻlik oʻtmasligini anglatadi (eritma mutlaq xira). Yutuvchanlik Ber-Lambert qonuni boʻyicha rangli zarralarning konsentratsiyasiga bogʻliq, yaʼni: �=���A=ϵlc A, equals, \epsilon, l, c Bu yerda A – yutuvchanlik (oʻlchovsiz kattalik), �ϵ\epsilon – molyar singdiruvchanlik doimiysi (har bir-birikma uchun yagona boʻlgan konstanta, M−1cm−1M −1 cm −1 start text, M, end text, start superscript, minus, 1, end superscript, start text, c, m, end text, start superscript, minus, 1, end superscript birliklarida berilgan), �ll – eritma idishining uzunligi (cm) va �cc esa eritmaning molyar (M(Mleft parenthesis, start text, M, end text yoki molL)Lmol)start fraction, start text, m, o, l, end text, divided by, start text, L, end text, end fraction, right parenthesis konsentratsiyasi. Masala: eritmaning konsentratsiyasini aniqlash uchun Ber-Lambert qonunidan foydalanish Nomaʼlum konsentratsiyali mis (II) sulfat eritmasi spektrofotometrga joylashtirilgan. Talaba eritmaning yutuvchanlik darajasi 0,4620,4620, start text, comma, end text, 462 ekanini aniqladi. Mis (II) sulfatning molyar singdiruvchanligi 2,81 M−1cm−12,81 M −1 cm −1 2, start text, comma, end text, 81, start text, space, M, end text, start superscript, minus, 1, end superscript, start text, c, m, end text, start superscript, minus, 1, end superscript ni tashkil qiladi, eritma idishining uzunligi esa 1,00 cm1,00 cm1, start text, comma, end text, 00, start text, space, c, m, end text. |
