Qarshi davlat universiteti kimyo-biologiya fakulteti noorganik kimyo kafedrasi

2.4-rasm. Oqsil spektri. 
3-LABORATORIYA MASHG’ULOTI 
2.2. YAMR spektr olish uchun eritmalarni tayyorlash.
Magnit yadrolari. YMRni turli xil yadrolarda kuzatish mumkin, ammo 
shuni aytish kerakki, barcha yadrolarning magnit momenti mavjud emas. Tez-tez 
sodir bo’ladiki, ba’zi izotoplar magnit momentga ega, boshqa yadro izotoplar esa 
yo’q. Hammasi bo’lib yuzdan ortiq turli xil izotoplar mavjud kimyoviy elementlar 
magnit yadrolari bilan, ammo tadqiqotlar odatda 1520 dan ortiq magnit 
yadrolardan foydalanadi, qolgan hamma narsa ekzotikdir. Har bir yadro magnit 
maydonining o’ziga xos xarakteristikasiga va giromagnetik nisbati deb ataladigan 
chastota chastotasiga ega. Barcha yadrolar uchun bu munosabatlar ma’lum.
Ular yordamida ma’lum bir magnit maydon uchun tadqiqotchiga zarur 
bo’lgan yadrolardan signal kuzatiladigan chastotani tanlash mumkin. YMR uchun 
eng muhim yadrolar protonlardir. Tabiatda ularning aksariyati bor va ular juda 
yuqori sezgirlikka ega. Kimyo va biologiya uchun uglerod, azot va kislorod 
yadrolari juda muhimdir, ammo olimlar ular bilan omadli bo’lmadilar: uglerod va 
kislorodning eng keng tarqalgan izotoplari, 12C va 16O, magnit momentga ega 
emas, azotning tabiiy izotopi 14N bir lahzaga ega, ammo u bir qator sabablarga 
ko’ra bu tajribalar uchun juda noqulay. YMR tajribalari uchun mos bo’lgan 13C, 
15N va 17O izotoplari mavjud, ammo ularning tabiiy mo’lligi juda past va 
sezgirligi protonlar bilan taqqoslaganda juda past.
Shuning uchun YMR tadqiqotlari uchun ko’pincha izotoplar bilan 
boyitilgan maxsus namunalar tayyorlanadi, ularda u yoki bu yadroning tabiiy 
izotopi tajribalar uchun zarur bo’lgan bilan almashtiriladi. Ko’pgina hollarda 
ushbu protsedura juda qiyin va qimmatga tushadi, ammo ba’zida bu kerakli 
ma’lumotlarni olishning yagona usuli hisoblanadi.

---