Qarshi davlat universiteti omonova maxfurat keldiyarovna meliorativ terminlarning leksik-semantik xususiyatlari

Tadqiqot mavzusining dissertatsiya bajarilgan oliy ta’lim muassasasining ilmiy-tadqiqot ishlari rejalari bilan bog‘liqligi. Mazkur dissertatsiya Qarshi davlat universitetining ilmiy-tadqiqot ishlari rejasiga muvofiq “O‘zbek tilshunosligining nazariy va amaliy masalalari” mavzusi doirasida bajarilgan.
Tadqiqotning maqsadi ingliz va o‘zbek tillaridagi meliorativ terminlarni qiyosiy jihatdan talqin qilish asnosida ularning leksik-semantik, struktur-grammatik xususiyatlarini aniqlashdan iborat.
Tadqiqotning vazifalari:
ingliz va o‘zbek tilshunosligida meliorativ termin tushunchasini yoritish va uning til tizimidagi o‘rnini belgilash;
ingliz va o‘zbek tilidagi meliorativ terminlarni struktur-grammatik jihatdan tavsiflash;
ingliz va o‘zbek tilidagi meliorativ terminlarning leksik-semantik xususiyatlarini aniqlash;
ingliz va o‘zbek tillarida meliorativ terminlarda sinonimiya, antonimiya, polisemiya hodisalarini yoritish;
ingliz va o‘zbek tillarida meliorativ terminlarning yasalish xususiyatlarini aniqlash.
Tadqiqotning obyekti sifatida ingliz va o‘zbek tillaridagi melioratsiyaga oid terminlar tanlangan.
Tadqiqotning predmetini ingliz va o‘zbek tillaridagi meliorativ terminlarning leksik-semantik, struktur-derivatsion xususiyatlarini tadqiq etish tashkil etadi.
Tadqiqotning usullari. Tadqiqotda tavsiflash, tasniflash, tarixiy-qiyosiy, leksik-semantik, derivatsion, statistik, nominatsion-motivatsion tahlil usullaridan foydalanildi.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
ingliz va o‘zbek tillari melioratsiya terminologiyasi hozirgi rivojlanish bosqichida tartibga solingan til birliklari majmuini tashkil etishi va o‘z xususiy o‘rganish obyektiga ega nolisoniy jarayon sifatida maydonga kelganligi dalillangan;
ingliz va o‘zbek tillari melioratsiya sohasiga doir terminlar leksik-semantik guruhlarga ajratilib, har bir guruh o‘z strukturasi va semantik xususiyatiga ko‘ra turli ilmiy-texnik tushunchalarni ifodalashi aniqlangan;
ingliz va o‘zbek tillaridagi meliorativ terminlarning matndagi leksik qurshoviga, shuningdek, ma‘no qirralari faollashuvi darajasiga bog‘liqligi nutqda doimiy va zaruriy bo‘lishini, leksik ma’nolari semantik nuqtai nazardan ularga sinonimiya, antonimiya, polisemiya hodisalari xosligi dalillangan;
ingliz va o‘zbek tillarida ekin maydonlari shakli va hajmi, joylashish o‘rni, qarashliligi, sifati, unumsiz, unumdorligi, sug‘orilish, sug‘orilmasligi kabi motivlanish belgilariga ko’ra turlicha nomlanishi, melioratsiya sohasida tub va birikmali terminlarning hosil bo’lishiga olib kelishi isbotlangan.