Qarshi davlat universiteti tarix fakulteti

Katta Xorazm – Amudaryo quyi havzasidan Turkmaniston janubiga qadar, shuningdek, 
O‘rta Osiyoning markaziy tumanlarini o‘ziga birlashtirgan, O‘rta Osiyoning keng hududlarini 
o‘z nazoratida tutgan qabilalar konfederatsiyasi hisoblangan. Xorazm davlati egallagan hududlar 
ba‘zi ma‘lumotlarga ko‘ra, hozirgi Xorazm yerlari bilan chegaralanib qolmay, balki undan 
ancha janubga, ya‘ni Murg‘ob va Tajang daryolari atroflariga qadar ham yoyilgan. Shu boisdan 
bu qadimgi tarixiy o‘lka fanda 2 xil: Katta Xorazm va Qadimgi Xorazm nomlari bilan ma‘lum. 
«Avesto»da Katta Xorazm davlati haqida bir qancha ma‘lumot bor. Unda Xorazm O‘rta 
Osiyodagi rivoj topgan, o‘z hududiy chegaralariga ega bo‘lgan o‘lkalardan, viloyat 
(davlat)lardan biri sifatida tilga olinishi ham bejiz emas. Gerodot ma‘lumoticha, qadimda Oks 
(Amudaryo) daryosi bo‘ylab 360 dan ziyod sun‘iy sug‘orish kanallari, suv inshootlari barpo 
etilib, cho‘lli, sahroli yerlarga suv chiqazilib dehqonchilik uchun ekin maydonlari kengaytirib 
borilgan. Gerodot taassurotlarida Xorazm o‘lkasida yashagan aholi dehqonchilikda katta 
tajribaga ega bo‘lib, ularning donli, dukkakli ekinlar, chunonchi, bug‘doy, suli, arpa, meva – 
sabzavotchilik mahsulotlarini mo‘l-ko‘l yetishtirganligi qayd etib o‘tiladi. Xorazm 
shaharsozligida xom g‘isht, paxsalardan keng foydalanilgan. Binolarning tashqi va ichki 
ko‘rinishlariga maxsus ishlov berilib, ularning mustahkamligi, o‘ziga xos ko‘rkamligi 
ta‘minlangan. Xorazm vohasida hunarmandchilik, tog‘ – kon ishlari ancha rivojlangan. Bu 
yerdan qazib olingan qimmatbaho ma‘danlar ishlov berilib, yuksak sifat ko‘rsatkichiga 
yetganidan keyingina u tayyor mahsulot sifatida foydalanishga chiqarilgan. 
Xorazmda aholining bir qismi chorvachilik bilan shug‘ullangan, ularning tuya, ot, qo‘y – 
echkilardan iborat ko‘plab chorva mollari bo‘lgan. Savdo bozorlarida g‘alla, meva, chorvachilik 
mahsulotlari, hunarmandchilik buyumlari ayirbosh qilingan. 
Miloddan avvalgi IV asrda Amudaryo quyi oqimi hududida Qadimgi Xorazm davlati tashkil 
topdi. Ushbu asrda Katta Xorazmning Amudaryoning quyi oqimidagi hududi Qadimgi Xorazm 
davlatiga uyushadi. Bu paytda Xorazmda Farasman ismli shoh bo‘lganligi manbalarda tilga 
olinadi. U g‘oyatda tadbirkor xukmdor bo‘lgan. U Iskandar Zulqarnaynga elchi jo‘natib, uning 
Xorazm tomonga yurishini oldini oladi.