Qarshi davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik diagnostika va korreksiya

2-mavzu. O‘quv-tarbiya jarayonida pedagogik diagnostika.
Reja:
1. Pedagogik diagnostikaning mohiyati va funksiyalari.
2. Pedagogik diagnostika ob’ektlari
3. Diagnostik tadqiqotlarning tuzilishi.


Tayanch tushunchalar: Diagnostika, pedagogik diagnostika, tadqiqot, intellektual, ijtimoiy rivojlanish, diagnoz, komponent.

O’quv-tarbiya jarayonining jamiyat taraqqiyotidagi o’mi nihoyatda beqiyosdir. Mutafakkir olim Abu Nosir Forobiy: “ Ta’lim - tarbiyaning asosiy vazifasi jamiyat talablariga javob bera oladigan va shu jamiyat uchun xizmat qiladigan etuk insonni tarbiyalashdan iborat”1 - degan fikmi “Fozil odamlar shahri asarida alohida ta’kidlagan.

Jamiyat taraqqiyotida muhim o’rin egallagan insonni tarbiyalash, uni bilim olishga, mehnat qilishga undash va bu xatti- harakatini sekin - asta ko’nikmaga aylantirib borish lozim. Insonning mushohada qilishi qobiliyami tarbiyalaydi va aqlni peshlaydi. Aql ongni saqlaydi. Ong esa moddiy va ma'naviy manbaga aylanadi. Shu tarzda inson asta - sekin takomillashib, komillikka erishib boradi, ammo buning uchun tarbiyachi va tarbiyalanuvchilardan uzoq davom etadigan mas’uliyat, sharafli mehnat va qunt, irodani talab etadi. Bunda o’qituvchi yoshlaming shaxs sifatida rivojlanishining xususiyatlarini e’tiborga olishi zarur.
Insonning mushohada qilishi qobiliyami tarbiyalaydi va aqlni har tomonlama yetuk, axloqli, odobli kishilar sifatida kamol toptirish dolzarb -ijobiy fazilatlar mohiyati, mazmunini to'g'ri tushunish hamda tahlil qilib, Jamiyat taraqqiyotida muhim o’rin egallagan insonni tarbiyalash, uni bilim -jamoada qabul qilingan normalarga amal gilish, mehnat qilish malakalarini egallsh; mehnat va qunt, irodani talab etadi. Bunda o’qituvchi yoshlaming shaxs sifatida munosabat bildira olish; Mustaqil, ma'rifiy-madamy, adolatli va insonparvar jamiyatda yosh avlodni
Mutafakkir olim Abu Nosir Forobiy: “ Ta’lim - tarbiyaning asosiy vazifasi jamiyat
muvaffaqiyati aholining, ayniqsa, yosh avlodning bilimi, tarbiyasi va madaniyatining
O’quv-tarbiya jarayonining jamiyat taraqqiyotidagi o’mi nihoyatda beqiyosdir.
olishga, mehnat qilishga undash va bu xatti- harakatini sekin - asta ko’nikmaga
O'zbekistonning har tomonlama rivojlanishi va amalga oshirilayotgan islohotlaming
Pedagogik diagnostikaning mohiyati va funktsiyalari. Mustaqil
peshlaydi. Aql ongni saqlaydi. Ong esa moddiy va ma'naviy manbaga aylanadi. Shu
qay darajada shakllanganligiga bog'liqdir.
rivojlanishining xususiyatlarini e’tiborga olishi zarur.
ta’kidlagan.
talablariga javob bera oladigan va shu jamiyat uchun xizmat qiladigan etuk insonni
tarbiyalashdan iborat” - degan fikrni “Fozil odamlar shahri " asarida alohida
tarzda inson asta - sekin takomillashib, komillikka erishib boradi, ammo buning
tayyorlash Milliy dasturi» talablari bilan hamohang ravishda barkamol insonni
uchun tarbiyachi va tarbiyalanuvchilardan uzoq davom etadigan mas’uliyat, sharafli
vazifadir. Mustaqil respublikamizning «Ta'lim to g risida»gi Qonuni, «Kadrlar
voyaga yetkazish uchun zarur bo'lgan quyidagi xususiyatlami shakllantirish lozim.
-barkamol inson siymosini idrok etish, uning ma'naviy qiyofasini shakllantirish
usullarini izlash.
Mashg'ulot o'tkaziladigan sharoitlardan qat’i nazar o'quv jarayonini qulaylashtirishga
xizmat qiluvchi diagnostika quyidagi maqsadlargayo'naltiriladi:
- ta'lim natijasi noto'g'ri baholanganda ichki vatashqi tahrirga;
- ta'limdagi kamchiliklarni aniqlashga;
-ta'limning muvaffaqqiyatli natijalarini tasdiqlaShga;
-o'quv jarayonining keyingi bosqichlarini rejalshtirishga;
- ta'lim-tarbiyadagi muvaffaqiyatlami rag batlantirish orqali motivatsiya paydo
qilishga va keyingi murakkab qadamlami yonaltirishga;
- o'quv-tarbiyaviy sharoitlami yaxshilashga.
Nufuzli amerika ma'lumotnomalarining (Lindguist) birida pedagogik
tashxislash vazifalari (Edicational Measurement) ga yirik boblar uchun o'rin
ajratilgan: o'qitish jarayonida uslubiy yordam ko'rsatish, ta’lim-tarbiya jarayonini
takomillashtirish, maktabdagi ijtimoiy pedagog maslahati, tarbiyaviy jarayonda
ta'limning o'rni (Plaziering). Bu yana bir karra ilmiy asoslangan pedagogik
diagnostika o'quv-tarbiyaviy jarayonning mazmunini boyitishga xizmat qilishini ko'rsatadi.
Pedagogik diagnostikada o'quvchi shaxsi pedagogik diagnostika obyekti
sifatida qaraladi. Ta’lim muassasadagi ta’lim - tarbiya sifati, moddiy - texnika
bazasining mustahkamligi, o’quv jarayonida axborot - kommunikatsiya vositalari va o’qitishning zamonaviy metodlaridan, innovatsiyalardan samarali foydalanilayotgani
o’quvchi shaxsini kamol toptirishga qaratiladi va o’quv dargohining bilim o’chog’i degan maqomga munosibligini ko’rsatadi.
Bugungi kunda pedagogik diagnostikaning shuriday tamoyillarini amaliyotda
qo’llash lozimki, bu tamoyillar tarbiyalanuvchi, o'quvchi-yoshlaming shaxsiyatiga
zarar keltirmasligi, ulaming pedagogik dahlsizligini ta’minlashi, milliy qadriyatlar, urf-odatlar, an'analar orqali ularga ijobiy ta'sir ko rsatishi va korreksiyalash
metodikalarini oqilona tatbiq etishi zarur.
Tashxislashning natijalari kadrlar tayyorlash va ulaming kasbiy malakalarini
oshirishda katta ahamiyatga ega.
Tashxislashda mavjud pedagogik muammolar ravshanlashadi, ulaming
yechimini topish zarurati amqlanadi. Muammolar yechimi faoliyatning tarkibiy qismlarida, vazifalami oqilona taqsimlashda o'z aksini topadi. Pedagogik diagnostika funktsiyalari (vazifalari) aynan shu nuqtayi nazardan kelib chiqadi:
-teskari aloqa funktsiyasi-ko'zlangan o'quv-tarbiyaviy maqsadlarga erishish
shakllari vayo'llarini tahlil qilish;
-maqsad va vazifalami belgilash funktsiyasi- jamoaning taraqqiy qilish
istiqbollarini, istiqboliy rejalarini aniqlash;
-taqsimot funktsiyasi-jamoa a'zolari ortasida burchlami, vazifalami
taqsimlash;
-yaratish funktsiyasi- kattalaming yoshlar bilan muloqot qilishining sog'lom
muhitini tarkib toptirish;
-pedagogik tajribani o'rganish va umumlashtirish funktsiyasi;
-pedagogik korreksiyalash funktsiyasi- yoshlar xulqidagi, ta’limiy faoliyati,
tarbiyaviy jarayondagi nuqsonlami bartaraf etish vazifasini o'taydi, ta'lim beruvchi va
ta'lim oluvchilami attestatsiyalashda qo l keladi;
-motivatsiya va rag'batlantirish funktsiyasi-o'quvchi-yoshlaming hamda
tarbiyachi-o'qituvchilaming ta'lim olish va ta'lim berish faoliyatini rag batlantirishni,
tashqi stimullami adekvat qabul qilishni nazarda tutadi. Tarbiyaviy jarayonda
komillikka intilishni kuchaytiradi;
-nazorat funktsiyasi-ta'limiy-tarbiyaviy jarayonda turli xil nazorat turlarini
o tkazishni nazarda tutadi, chunki diagnostika ma’aviy-ma'rifiy jarayon holati to g risidagi axborotga ega bo'lishni bildiradi.