Qarshi davlat universitetining pedagogika instituti pedagogika fakulteti

Nazorat uchun savollar:
1. Jismoniy mashqlar va o'yinlar qanday paydo bo'lgan?
2. Ibtidoiy jamoa tuzumi davrida jismoniy tarbiya jamiyat hayotining qaysi sohalarda ko'proq aks etgan?
3. Onalik hukmronligi davrida jismoniy tarbiya qanday amalga oshirilgan?
4. Jismoniy tarbiya va o‘yinlarning rivojlanishiga sabab nima?
5. Ibtidoiy jamoa tuzumidan quldorchilik jamiyatiga o'tishda jismoniy tarbiya va o‘yinlarning qanday xususiyatlari boigan?
6. Qadimgi Sharq mamlakatlarida jismoniy madaniyat qanday rivojlangan?
7. Qadimgi Yunon gimnastika tizimi haqida nimalami bilasiz?
8. Sparta va Afina jismoniy tarbiya tizimidagi farqlar nimalardan iborat edi?
9. Olimpiya bayramlari va boshqa o‘yinlar qayerda va qachon o‘tkazilgan?
10. Qadimgi Rim jismoniy madaniyatining xususiyatlari nimalardan iborat edi?
11. Jismoniy madaniyat qadimgi shoirlar, haykaltaroshlar, shifokorlar, notiqlar, faylasuflar tomonidan qanday talqin qilingan?
12. Qadimgi Yunoniston va Rimda jismoniy madaniyat rivojlanishining susayishi va tanazzulga uchrashiga sabab nima?
13. Qadimgi ajdodlaming ijtimoiy turmush sharoiti va unda qo'llanilgan jismoniy madaniyat haqidagi ma’lumotlami tahlil qiling?


5-6 -MAVZU. O‘rta asrlarda jismoniy tarbiya. Yangi davrda jismoniy tarbiya.
Mashgʻulot turi: ma’ruza
Mavzu rejasi:
1. Yevropa mamlakatlarida jismoniy tarbiya va sport.
2. Osiyo, Afrika va Amerika qit’alarida jismoniy tarbiya va sport.
3. Uyg'onish davrida jismoniy tarbiya tizimi va pedagogik g'oyalaming paydo bo'lishi.
4. Olimpiya an’analarini qayta tiklash harakati.
5. Gimnastika tizimlari.
6. Sport o‘yin tizimlari.
7. Jismoniy madaniyatda reakreatsion harakatlar.
8. Havaskorlik va professional sport.


1. Yevropa mamlakatlarida jismoniy tarbiya va sport.
O’rta asr davri eramizning V—VII asrlariga to‘g‘ri keladi. Bu vaqtda feodal tuzumi G‘arbiy va Sharqiy Yevropa, Osiyo hamda Shimoliy Afrikada vujudga kelib, u rivojlanib boradi. Markaziy Amerika, Avstraliya qit’alari, Osiyoning shimoliy viloyatlarida esa bu davrda ibtidoiy jamoa tuzumi yoki ilk quldorchilik tuzumi hukm surgan. Demak, jahondagi xalqlar turli-tuman ijtimoiy sharoitlarda yashab, o‘z madaniyatlarini bir-birlari hisobiga to‘ldirganlar hamda boyitganlar. Yevropa. Feodal tuzumi davrida asosan ritsarlar va diniy arboblar hukmronlik qilganlar. Ular, asosan, krepostnoy dehqonlar va hunarmand aholini ezish va ishlatish asosiga yashaganlar. O'rta asrlar davomida madaniyatning tarkibiy qismi sifatida jismoniy tarbiya va sport ham rivojlangan. Bir necha yuz yillar davomida katolik dini aqliy va jismoniy tarbiyaga salbiy ta’sir o'tkazib keldi. Xristian dini ta’lim va tarbiya sohasida o‘zining hukmronligini ustun qo‘ydi. Bunda faqat ruhiyat va oxirat haqida ta’limot olg'a surildi. Dinning ta’siri natijasida maktablar va univereitetlarda jismoniy tarbiyaga e’tibor be- rilmadi. Cherkov feodal tuzumiga yordam berish maqsadida ritsarlik katolisizmini keng tarqatdi. Salb (xoch) yurishlari- dagi ritsarlik faoliyatlarida jismoniy tayyorgarlikka ehtiyoj sezilib, shu sababdan, ularni tayyorlashga e’tibor kuchaytirildi hamda ritsarlik jismoniy tarbiya tizimi tashkil etildi. Bunda, asosan, harbiy ishning amaliy xususiyatiga tayanildi. Ritsarlarni tarbiyalashda otda yurish, qilichbozlik, ov suzish, kamondan o‘q otish, shaxmat o‘yini, she’r aytish kabilardan foydalaniladi. 7—14 yoshdagi bo‘lajak ritsarlar obro‘li feodal ayollar tarbiyasini olgan. Bolalar orasidan tanlab olingan 14 yoshga to‘lganlar qurollarni ishlatish bo'yicha tayyorlanardi. 21 yoshda esa ular bevosita ritsar- likka jalb qilingan. Ular har qanday xizmatni bajarishga tay- yor bo'lishi uchun kuch va chidamlilikka erishish yo'lida jismoniy mashqlar bilan shug'ullanganlar. Bunda o'yinlar va sport muhim o‘rin tutgan. O'yinlar, harakatlar harbiy xususi- yatga ega bo'lgan sport o'yinlari ichida fransuzcha «Je de pom» (tennisga o'xshash), inglizcha «so'l» (futbolga o'x- shash), gollandcha «Gold» o'yinlari ko'proq qo'llanilgan. Harbiy tayyorgarlik mashqlarida shahar devorlariga hujum, qasr va qo'rg'onlami o'rab olib, qamal qilish udumga kirgan. Buning uchun sun’iy joylar tayyorlangan. Sport turlari orasida qilichbozlik, otda yurish, kurash, nayza uloqtirish, bosqon irg'itish, uzunlikka sakrash, kamondan o'q otish, suzish kabi mashg'ulotlarga keng o'rin berilgan.