Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «gidrotexnika inshootlari va nasos stantsiyalaridan foydalanish» kafedrasi «gidravlika»

1-jadval
O’lchashlar va hisoblar natijalari 1-jadvalda keltiriladi.

№	Kattaliklar	Tajriba №	Kesimlar nomeri (pezometrlar ulangan joy)
			3	5			8			11
1	l, sm		10,5			14,5		15
2	d, sm		4,5	3			4			4,5
3	w, sm^2		15,9	7,1			12,6			15,9
4	z, sm		30	25			20			17
5	P/g, sm		41	35			39			40
6	, sm		71	60			59			57
7	Q, sm^3/s		938,1	938,1			938,1			938,1
8	V, sm/s		59	133			75			59
9	, sm		2	10			3			2
10	+ , sm		73	70			62			59
11	hw , sm		3		8				3

2 – LABORATORIYA ISHI

Pezometrik va to’liq bosim chizig’ini tajriba asosida chizish

Ishning maqsadi. Suyuqlikning bosim kuchi va bosim markazi analitik va grafo-analitik usullar bilan aniqlanish


Umumiy ma‘lumotlar. Suyuqlikning to'liq yoki absolyut bosim kuchi quyidagi formuladan aniqlanadi:
(4.1)
bu erda - sirtning ho ho`llanish yuzasi; - suyuqlik sirtidan ho`llanish yuzasining og'irlik markazigachabo`lgan chuqurlik.
Tinch holatda turgan suyuqlikning yotiq tekis devordagi bosim kuchi yuza bilan devor yuzasining ho`llanish qismi og'irlik markazidagi bosim kuchining ko'paytmasiga teng. Kuch suyuqlik tomonidan devor tomon normal yo'nalgan.
bo'lganda manometrik bosim kuch
(3.2)
ifodaga teng.
Bundan keyin manometrik ( ) bosimnip (indekssiz) bilan belgilaymiz.
Manometrik bosim teng ta'sir etuvchisining bosim markazi quyidagi formuladan aniqlanadi:
(3.3)
- suyuqlik erkin sirtidanqaraladigan yuzaning bosim markazigacha bo'lgan masofa; - suyuqlikning erkin sirtidanqaraladigan ho'llangan sirtning og'irlik markazigacha bo'lgan masofa; - suyuqlik sathiga parallel bo'lgan ho'llanish sirti yuzasining og'irlik markazidan o'tadigan o'qqa nisbatan ho'llanish yuzasining inersiya momenti.
Yuzaning gorizontga nisbatan burchak ostida yotiqligida nuqtalarning vertikal koordinatalari va tekislikning yotiqligi bo'yicha koordinatalari o'rtasidagi bog'liqlikni quyidagicha ifodalash mumkin:
(3.4)
kattaliklar – qaraladigan tekis devorning o'lchamlari va shakliga bog'liq bo'lib, ular [1] ma'lumotlardan aniqlanadi.


1-masala. Eni bo'lgan to'g'ri burchakli betonli devor tomonlaridagi suvning manometrik bosimi va bosim markazi koordinatalari aniqlansin (1.1-rasm). yotiqlik burchagi .
Yechish. Analitik usul.
Oldin yuqoriАВ tomon uchun, keyin esa ВС pastki tomon uchun hisoblarni olib boramiz. (4.1) formuladan foydalanib, AB devordagi manometrik bosim kuchini aniqlaymiz:


4.1-rasm.Betonli devor sxemasi
Og`irlik markazining joylashish chuqurligi
.
AB devor yuzasi
.
BC devordagi manometrik bosim kuchi

Og'irlik markazining joylashish chuqurligi

BC devor yuzasi

Suyuqlik sathidan kuchning bosim markazigacha bo`lgan masofani (3.3-3.4) formulalar bo`yicha topamiz:

To`g`ri burchakli devor uchun inersiya moment
.
Suyuqlik sathidan boshlab BC devor uzunligi bo`yicha P<sub>BC</sub> kuchning bosim mfrkazigacha bo`lgan masofa quyidagiga teng bo`ladi:
m
Bu yerda

To`g`ri burchakli BC devor uchun inersiya moment

3 – LABORATORIYA ISHI

Suyuqliklarda oqim hаrаkаt tаrtibini tajribada sinash

Ishning maqsadi.

1. Quvurda oqayotgan suyuqlikning laminar va turbulent harakatini kuzatish.
2. Laminar va turbulent harakatlarni farqlaydigan Reynolds sonini tajribada aniqlash.
Ishni bajarish tartibi.

1. 
   Suvning kinematik qovushqoqlik koeffitsienti haroratga bog’liq holda quyidagi jadval yordamida topiladi.
   

2.1-jadval

Temperatura t^oC	0	5	10	15	20	25
, sm^2/s	0	0,0015	0,0131	0,0114	0,0102	0,0090

2. Laboratoriya ishi quyidagi qurilmada bajariladi (2.1-rasm). Bu laboratoriya qurilmasi Reynolds qurilmasi deb ataladi. Qurilmaning yuqori qismida joylashgan bakdagi suv sathining uzgarmasligi ta‘minlangan sharoitda qurilma etak qismidagi kran biroz ochiladi va shisha quvur orqali kichik miqdordagi uzgarmas suv sarfi utkaziladi.

2.1-rasm. Laboratoriya qurilmasi sxemasi. 1-vodoprovod quvuri. 2-yuqori bak. 3-rangli idish. 4-shisha quvur. 5-ventil (jumrar). 6-pastki bak. 7-pezometrlardan tashkil topgan.

3. Suv shisha quvur orqali barqaror holda oqa boshlagach, rangli suyuqlik mavjud idishning krani ochiladi va shisha quvur orqali bir vaqtda rangsiz va rangli suyuqliklar utkaziladi. Laminar harakat ta‘minlangan sharoitda sekundomer qushiladi va ma‘lum vaqt oralig’ida o’tgan suv hajmi qurilma etak qismida joylashgan bakdagi o’lchov reykasining balandligi asosida aniqlanadi.

4. Suv sarfini hajmiy usul bilan quyidagicha hisoblanadi:
Q =W/t, m³/s (2.1)

bu yerda W- darajalangan bakdagi suv hajmi; t- darajalangan bakdagi suv hajmining yig’ilishiga ketgan vaqt.

5. Suv oqimining o’rtacha tezligi aniqlanadi:
, (2.2)
bu yerda w -shisha quvurning kesim yuzasi,
. (2.3)
d -shisha quvurning ichki diametri.