Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti texnologiya fakulteti

O'lchov jadvali

№ da'volar	V , m ^3	p , Pa	T, K	t, ºS	m , kg	A	∑ A
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
O'rtacha qiymati	-	-	-			-

2-Laboratoriya ishi: To'yingan suv bug'i temperaturasi va bosimining o'zaro bog'liqligini o'rgnish


Ishning maqsadi: Suv bug’ining fazaviy o’tishdagi solishtirma issiqligini aniqlash va uning xaroratga bog’liqligini o’rganish.


2.1.Nazariy m'lumotlar

Moddalarning bir fazaviy xolatdagi ikkinchi fazaviy xolatga o’tishida termodinamik parametrlari xam o’zgaradi. Kundalik tajribalardan ma'lumki, xar qanday modda bosim va xaroratga bog’liq ravishda turli xil gregat xolatlarida bo’lishi mumkin. Masalan, normal atmosfera bosimida suv 0 dan 100 °C xarorat oraligida fkat suyuq xolatda bo’ladi. 0 dan past xaroratda suv qattiq fazaga utib muzga aylansa, 100 °C dan yuqori xaroratda esa bug’ xolatiga o’tadi (normal atmosfera bosimida).

Moddalar o’zining turli xil agregat xolatlarida turli fizikaviy xossaga ega bo’ladilar, xususan zichlik qiymatlari moddaning suyuq, qattiq va gazsimon xolatida xar xil bo’lishi mumkin.
Moddalarning fazaviy o’tish jarayonlari bug’ qozonlarida suvning bug’ga aylanishida, IES ning kondensatorlarida kondensasiyalanish jarayonida va sovutish mashinalari, issiqlik nasoslarining bug’latgich va kondensatorlarida yuzaga keladi. Bunday qurilmalarda issiqlik – massa almashinuvi jarayonlarini taxlil qilishda va issiqlik sarfini xisoblashda fazaviy o’tish issiqligi yoqi bug’ xosil bo’lish issiqligi (2) muxim axamiyatga ega kattalikdir.
1 kg suvni to’yinish (qaynash) xaroratida tulik quruq to’yingan bug’ga aylantirish uchun sarflanadigan issiqlik bug’ xosil bo’lish issiqligi deb ataladi.
Bug’ xosil bo’lish issiqligi r xarfi bilan belgilanadi. Bug’ xosil bo’lish issiqligi bosim va xarorat orqali aniqlanadi. Bug’ xosil bo’lish issiqligi ichki potensial energiyani o’zgartirishga yoqi disgregasiya ishi (boglanishni o’zish ishiga) r va tashki kengayish ishi ga sarflanadi.
Bunda, r - ichki, y - tashqi bug’ xosil issiqligi deyiladi. U xolda bug’ xosil bo’lish issiqligi quyidagiga teng:

yoqi kj/kg ni e'tiborga olinsa, va u xolda
bunda, i^’, v^’ – to’yinish xaroratidagi suvning entalpiyasi va solishtirma
xajmi,
i^’’ v^’’ – to’yingan quruq bug’ning entalpiyasi va solishtirma xajmi.
Ushbu ishda suv bug’ining fazaviy o’tishdagi issiqligini kalorimetrik usul bilan aniqlash usuli bilan tanishtiramiz.
2.2.Tajriba qurilmasiinng tavsifi

1.Qurilma suv bug’ining fazaviy o’tishdagi solishtirma issiqligini (bug’lanish issiqligini) eksperimental yul bilan aniqlash uchun moslangan.bug’latgich; uch yo’nalishli kran; egilgan quvur (zmeevik); kalorimetr; kondensat yig’iladigan idish; trubka; termometr;

aralashtirgich; elektr yuritma; maxsus izolyasiyalangan idish; elektr qizdirgich;
termometr; shkalali shisha naycha.




2.3.Tajribani bajarish tartibi.

1 – rasmda bug’lanish issiqligini aniqlovchi qurilmaning tasviri berilgan. Qurilma atmosfera bosimida ichiga suv solingan bug’latgich 1 va kalorimetrdan 4 iborat. Suv elektroisitgich 11 yordamida isitiladi, suv satxi shkalali shisha naycha 13 yordamida nazorat qilib turiladi. Suvning xarorati termometr 12 bilan o’lchanadi. Bug’ isitgichdan uch yo’nalishli kran o’rnatilgan ingichka trubka orqali olib ketiladi va bu bug’ barkaror qaynash rejimiga kelguncha xavoga chiqarib yuboriladi.

Rejim o’rnatilgandan keyin kran 2 bilan bug’ yo’nalishini o’zgartiramiz, ya'ni bug’ xarorati suvning to’yinish xaroratidan past bo’lgan kalorimetrning egilgan quvuriga (zmeevik) 3 boradi. Elektr yuritmali aralashtirgich bilan ta'minlangan kalorimetr suv bilan to’ldirilgan. Kalorimetr issiqlik izolyasiyasi bilan qoplangan idishga 10 joylashtirilgan. Kalorimetrga tushgan Bug’ egilgan quvurlarda suv tomchilariga aylanadi va bu tomchilar maxsus idishga 5 yig’iladi, bu idish trubka 6 orqali atmosferaga tutashgan.
Kalorimetrdagi suvning xarorati tajriba boshida bug’ tushgunga qadar o’lchab olinadi va bug’ berish to’xtatilgandan keyin o’lchanadi. Bug’ isitgichdagi suv satxi 20 mmga kamaygandan keyin to’xtatiladi.
Tajriba tugagandan keyin idishga yig’ilgan suv tomchilarining massasi aniqlanadi (bunda egilgan quvurdan va trubkada qolgan suvlar xam qo’shib olinadi).

O’lchash natijalariga ishlov berish

Quyidagi tenglama yordamida bug’lanish issiqligini aniqlash mumkin:

bu erda Q – bug’dan kalorimetrga o’tadigan issiqlik miqdori, kJ;

s – kalorimetrning issiqlik sig’imi, kJ/grad;
с = Sс_рi М_i = 15,6 kJ/K