Qatrada quyosh aksi


  Bu  haqda  qarang:  Shamsi  Qaysi  Roziy.  A l-m o‘jam.  —  Dushanbe


Download 0.89 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/54
Sana09.01.2022
Hajmi0.89 Mb.
#265944
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   54
Bog'liq
ruboiy gulshani

1  Bu  haqda  qarang:  Shamsi  Qaysi  Roziy.  A l-m o‘jam.  —  Dushanbe, 

1991. S. 9 5 -% .

2  I s ’hoqov  Yo.  Navoiy  ijodida  ruboiy janri  / /   « 0 ‘zbekistonda  ijti- 

moiy  fanlar»,  1968,  9-son,  35-bet.

7



axram va axrab vaznlarida — ularning 24 tarmog'ida yozi- 

ladi.  Boshqa  har  qanday  vaznga  solinsa,  u  ruboiy  emas, 

balki qit’a yoki to‘rtlik deb ataladi.  Bunga ajablanmasa ham 

bo‘ladi.  Chunonchi,  tuyuq  birgina  ramali  musaddasi 

maqsur  (mahzuf)  vaznida  yoziladi.

Ruboiy  nega  faqat  hazaj  bahrida  yaratiladi?  Nima 

sababdan  ruboiy  uchun  vazn  bu  qadar  q a t’iy  qilib 

belgilangan?  Mumtoz  poetikaga  oid  asarlarda  bu  savolga 

aniq  va  qoniqarli javob  yo‘q.  O'tmish  adabiyotshunoslari 

faqat  falsafiy  fikrlar,  hayotiy  kechinmalarni  ifodaiash 

uchun  mazkur  vaznlarning  qulayligi  xususida  gapirish 

bilan  kifoyalanadilar.

G ‘aybulla  Salomov  va  Najmiddin  Komilovlar  bu 

masalani birmuncha kengroq tushuntiradilar:  «Sharq klas- 

sik  she’riyatida  har  bir janr  muayyan  mavzular  doirasini 

qamrab  oladi  va  u  o‘sha  belgilangan  adabiy  tur  uchun 

muvofiqlashtirilgan.  Chunonchi,  masnaviy — epik tasvimi, 

g‘azal  —  lirik  kechinmalarni,  qit’a  —  pand-nasihatni  ifo­

daiash  uchun  xizmat  qilgan.  Ruboiy-chi?  Ruboiyda  ham 

g‘azal  va  qit’a  ma’nosi  ba’zan  ifodalanadi.  Lekin  ohang, 

intonatsiya boshqacha bo‘ladi.  Qit’ada turli xil axloqiy-ijti- 

moiy  fikrlar  badiiy  uqtirish  yo‘li  bilan  bayon  etilib, 

tamsillar  orqali  kitobxonning  ongiga1  ta’sir  qilinadi.  Ru­

boiyda esa fikr kitobxonning ruhi, qalbiga ta’sir etish orqali 

singdiriladi. Qit’aga nisbatan ruboiyda tuyg‘ulami ifodaiash, 

lirik  kayfiyat  tug‘dirish  ustun.  To‘g‘ri,  g‘azal  ham  kayfi- 

yatni,  lirik  tuyg‘uni  aks  ettiradi.  Ruboiy  g‘azaldan,  ta’bir 

joiz bo‘lsa, o‘ychan tuyg‘uni,  hikmatona lirikani ifodalashi 

bilan ajralib turadi. Ana shu o‘ziga xos ma’no talqini, ta’siri 

va tarannumi axram va axrab vaznida muvofiq  intonatsiya 

bilan  mukammal bir holda  ro‘yobga  chiqadi»2.

Albatta,  ruboiyning  shakl  nuqtayi  nazaridan  qat’iy 

talablari,  nozik  jihatlari  bo‘lishi  bilan  birga,  o‘z  imko-


Download 0.89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   54




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling