Qiruvchi samolyot

Funksiya boʻyicha[tahrir | manbasini tahrirlash]

• 
  Front-line qiruvchi — samolyotlar barcha meteorologik sharoitlarda kechayu kunduz manevrli havo jangida dushman samolyotlarini yoʻq qilish orqali havo ustunligini qoʻlga kiritish uchun moʻljallangan. Quruqlikdagi kuchlarni yongʻinga qarshi qoʻllab-quvvatlash uchun ham ishlatiladi.
  
• 
  Koʻp maqsadli qiruvchi — samolyotlar dushman samolyotlarini ham, quruqlikdagi kuchlarini ham yoʻq qilish uchun moʻljallangan. Bunday samolyotlarni loyihalashda yashirin texnologiyalar qoʻllaniladi, bu esa dushman samolyotlarini yashirin yoʻq qilish, shuningdek, dushmanning yerdagi muhim nishonlariga zarba berish imkoniyatini beradi. Barcha meteorologik sharoitlarda tunu kun jang qilish uchun moʻljallangan.
  
• 
  Fighter — toʻxtatuvchilari quruqlikdagi nishonlarni havo hujumi qurollaridan (samolyotlar, qanotli raketalar) himoyalangan nishonlardan uzoq masofalarda raketa qurollari bilan yoʻq qilish orqali himoya qilish uchun moʻljallangan. Xuddi shu vazifalar havo hujumidan mudofaa yordamida amalga oshiriladi.
  
• 
  Tashuvchiga asoslangan qiruvchi — samolyotlar samolyot tashuvchi kemalarning palubasiga joylashtirish uchun moʻljallangan.
  
• 
  Koʻp funktsiyali qiruvchi — barcha turdagi va turdagi jangchilarga yuklangan barcha vazifalarni bajarish uchun moʻljallangan.
  

Eslatma: Rossiya Harbiy-havo kuchlariga kelsak, 4-avlod samolyotlarining (MiG-29 va Su-27) qabul qilinishi bilan qiruvchi samolyotlar orasidagi chegara olib tashlandi. Ushbu samolyotlar oldingi aviatsiya, havo mudofaasi aviatsiyasi (qiruvchi-toʻxtatuvchi sifatida), tashuvchiga asoslangan aviatsiya (kemada joylashtirish shartlariga moslashtirilgan tegishli modifikatsiyalarda) uchun berilgan barcha vazifalarni muvaffaqiyatli bajara oladi.

Qayta tiklangan I-15 bis, 2004-yil
Birinchi havo janglari Birinchi jahon urushi paytida boʻlib oʻtdi. Shu bilan birga, birinchi marta havo nishonlarini yoʻq qilish uchun moʻljallangan maxsus samolyotlarga ehtiyoj paydo boʻldi.
Birinchi qiruvchi samolyotlar razvedka uchun foydalanilgan, parvoz tezligi soatiga 150 km va ikki ekipaj aʼzosi boʻlgan bir xil samolyot edi, ammo navigator oʻzi bilan kamerani emas, balki ogʻir narsalarni — qurollarni, metall tayoqlarni va hatto ogʻirliklarni oldi. Dushman samolyotini payqab, uchuvchi yuqoridan uning ustidan uchib oʻtdi va uning ustiga navigatsiya yukini tashladi. Tez orada bu usul takomillashtirildi — navigator oʻzi bilan engil pulemyot yoki toʻpponchani olib, dushman samolyotining uchuvchisiga oʻq uzdi. Keyinchalik yangi qurilma ixtiro qilindi — avtomatni 360 gradusga aylantirish imkonini beruvchi minora uchuvchining orqa tomoniga oʻrnatildi. Endi otishma orqa yarim sharga oʻq uzishi mumkin edi, ammo qiruvchi uchun eng qulay frontal zona olib tashlandi.
Birinchi jangchilar Birinchi jahon urushining boshida paydo boʻlgan.
Oʻsha paytda pulemyotlar qanotlarga oʻrnatilishi uchun yetarlicha ishonchli emas edi va aylanuvchi pervanel kursli pulemyotni oʻrnatishga xalaqit berdi. Biroq, fransuz uchuvchisi Rolan Garros tez orada aylanayotgan parvona orqali otish imkonini beruvchi tizimni ixtiro qildi. Qurilma parvona pichoqlarining pastki qismida mahkamlangan metall burchaklardan iborat boʻlib, tegib ketganda oʻq uchuvchi va samolyot uchun xavfsiz hududga oʻtadi. Ushbu qurilmaning kamchiliklari oʻqning 7-10 % yoʻqolishi edi. Bu muammo Anton Fokker bir spiral tekislikdan boshqasiga zarar yetkazmasdan otish imkonini beruvchi otish sinxronizatorini yaratgandan soʻng koʻp oʻtmay hal qilindi.
Shuni ham taʼkidlash kerakki, Birinchi jahon urushi paytida jangchilarning standart qurollari 1930-yillarning oʻrtalarigacha davom etgan bir juft miltiq kalibrli pulemyotlar edi. Biroq, hatto 1930-yillarning oxiridagi baʼzi jangchilar, masalan, Ki-43 ning dastlabki modifikatsiyalari ham bunday „standart“ ga rioya qilishgan.