Qiz bolalar so‘zagi

---

QIZ BOLALAR SO‘ZAGI 
Kiz bolalarda so‘zak kasalligi ko‘pincha vulvovaginit va uretrit 
ko‘rinshnida namoyon bo‘ladi. Bachadon va bachadon ortiqlarining 
zararlanishi 
deyarlj 
kuzatiyamaydi. 
Gonokokklar 
qo‘zshtadigan 
vulvovaginit qizlar jinsiy a’zolarida kuzatiladigan yuqumli kasalliklarning 
4% ini tashkil etadi. 
Qizlarni so‘zakka nisbatan moyilligi ular organizmining o‘ziga xos 
anatomik, fiziologik, biokimyoviy va gormonal xususiyatlari bilan 
tushuntiriladi. Ayniqsa qin suyuqligining ishqoriy muhiti, qin devorining 
ko‘p qavatli yassi epiteliydan tuzilmaganligi va gonokokklarning 
antagonisti hisoblangan Dederleyn tayoqchalarining rivojlanmaganligi 

---

qin 
shilliq 
qavatining yalliyelanishiga sabab 
bo‘ladi. 
So‘zakdan davolanmagan yoki sifatsiz davolangan qizlarda so‘zak 
jarayoni jinsiy balogatga yetish davrigacha cho‘zilishi mumkin. Jinsiy 
balogat (pubertat davr)ga yetgan qiz bolalar organizmida kuzatiladigan 
o‘zgarishlar natijasida organizmning o‘zo‘zidan davolanish holati 
kuzatiladi. Bunga qin shilliq qavatida kuzatiladigan gistologik 
o‘zgarishlar, qin suyuqligining fizik va kimyoviy xossalari, boshqa 
immunologik 
o‘zgarishlar 
sabab 
bo‘ladi. 
So‘zakning inkubatsion davri qiz bolalarda o‘rtacha 5 — 7 kunni tashkil 
etadi. Kasallik jinsiy a’zolar va orqa chiqaruv teshigi sohalarida 
kuzatiladigan ogrik, achishish, qichishish kabi belgilar bilan boshlanib, 
bemor qizning umumiy harorati ko‘tariladi, teztez siyish, siyganda 

---

achishish sezgisi bezovta qiladi. Kichik jinsiy lablar terisida, qin dahlizi, 
qinning devori, siydik chiqarish naychasi va to‘gri ichakning pastki 
qismlarida yalliglanish belgilari kuzatiladi. Bundan tashqari, katta uyatli 
lablar va oralnq terisida ham qizarish, shishish kabi belgilar namoyon 
bo‘ladi. Jinsiy yorivdan ok,qan yiringli suyuqlik jinsiy lablar sohasida 
surishi natijasida sargimtirjigar rang qatkaloqlar hosil bo‘ladi. Sin 
dahlizida mayda eroziyalar paydo bo‘lishi mumkin. Ba’zan o‘tkir 
yalliglanish jarayoni oqibatida qinning devori, uretraning ogzida polipoz 
o‘simtalarning 
rivojlanganligini 
ko‘rish 
mumkin. 
Vulvovaginitga duchor bo‘lgan qizlarning barchasida uretrit belgilari 
kuzatiladi: uretraning tashqi chikaruv teshigi qizargan, shishgan va 
kengaygan; siydik yo‘lining pastki devori bosib ko‘rilganda undan yiringli 
suyutslik ajraladi. Qiz bolalar teztez siydik ajratib turadi, ba’zan siydigini 

---

tutib tura olmaydilar. So‘zak 3—7 yoshli sizlarda bartolinit va 
zndotservitsit kabi asoratlar berishi mumkin. Bunday hollarda bu 
bezlarning kattalashganligini, chiqaruv yo‘llari sohasida esa qizil 
nuqtalarni (macula gonorrheica) yatsqol ko‘rish mumkin. Bachadon 
bo‘yni ^izargan va shishgan. Uning ofzidan (canalis cervicalis) yiring 
suyuqligi ajralib turadi, atrofida esa maydamayda eroziyalar kuzatiladi. 
Siz bolalarda so‘zak diagnozini qo‘yish uchun Gram usulida va metilen 
ko‘ki bilan bo‘yalgan surtmalarda albatta gonokokklarni topish lozim. 
So‘zakni davolash maxsus uslubiy qo‘llanma asosida olib boriladi. 
Mazkur qo‘llanmaga asosan kasallikni davolashda antibiotiklar, 
sulfatshlamidlar, spetsifik va nospetsifik immunologik dorilar, 
shuningdek mahalliy davo preparatlari qo‘llaniladi. Antibiotiklardan 
penitsillin tuzlarn, levomitsetin, tetrasiklinlar, eritromitsin, monomitsin 

---

va kanamitsinlar ishlatiladi. Keyingi yillarda so‘zakni davolashda 
sefalosporinlarning (seporin, sefamizin, kefzol, sefuroksim, sefoleksin) 
samaradorligi 
tekshirildi. 
Sulfanilamidlardan sulfamonometoksin, sulfadimetoksnn, sulfaton va 
biseptol480 
qo‘llaniladi. 
Immunologik 
davo 
o‘tkazilayotganda 
gonovaksina, 
pirogenal, 
prodigiozan, 
autoqon 
va 
vitaminlardan 
keng 
foydadaniladi. 
Yangi o‘tkir, o‘rtacha o‘tkir asoratsiz so‘zak faqat antnbiotiklar bilan 
davolanadi. Ko‘pincha penitsillin va uning ta’siri uzaytirilgan hosilalari 
1^o‘llaniladi. Benzilpenitsillin 300 000 TB dan har 4 soatda, bitsillinlar 1 
200 000 TB dan har 48 soatda yuboriladi, jami 3 mln TB. 

---

. Yangi torpid va surunkali asoragsmz so‘zaklarni davolashda dastlab 
immun davo, so‘ngra antibiotiklar bilan davo o‘tkazidadi. (penitsillin 
guruhi 
davo 
kursiga 
4,2bmln 
TB). 
Yangi va surunkali asorat xoldyargan so‘zaklarni davolayotganda ham 
dastlab immun davo va so‘ngra antibiotnklar qo‘llaniladi. Ammo 
so‘zakning bundap murakkablashgan turlarida antibiotiklarni tanlashdan 
oldin ularga nisbatan gonokokklarnjng sezuvchanligi aniqlanadi. Shu 
bilan birga asoratning turiga qarab u yoki bu xil mahalliy davo o‘tkaziladi 
(uretrani yuvish, prostata bezini uqalash, moyak xaltasiga (yoryukda) 
suspenzoriy kiygizish va hokazo). Sulfanilamidlar asosan surunkali asorat 
qoldirgan so‘zak bilan kasallangan bemorlarda antibiotiklarga nisbatan 
chidamlilik hola•ti yoki noxush belgilar kuzatilganda ishlatiladi. 

---

Yashirin so‘zakda navbat bilan immun davo va anti’biotiklar bilan davo 
o‘tkaziladi. Bunday xollarda bir vaqtnnng o‘zida ikki turdagi antibiotikni 
qo‘llash mumkin (ularning gonokokklarga nisbatan sezuvchanligini 
hisobga 
olgan 
holda). 
Bolalar so‘zagini davolayotganda davo choralari statsionar (kasalxona) 
sharoitida olib borilishi lozim. Sizlarning yangi asoratsiz so‘zagi penitsilljn 
(500 000 TB dan har 3 soatda yuboriladi, jami 2 mln TB) bilan 
davolanadi. Yangi asoratli va surunkali so‘zakda penitsillin miqdori 4 mln 
TB gacha, eritromitsin 6—8 mln gacha otkaziladi. Birok kerakli natija 
olish maqsadida antibakterial davoga qadar immun davo (yoshi 4 dan 
oshgan qizlarda) o‘tkaziladi. Sin va to‘gri ichak 1 — 2—3% protargol yoki 
kollargol zritmasi bilan yuviladp. Bachadon bo‘shgaga ixtiolning 5—10% 

---

glitserinli 
erptmasi 
surtiladi. 
So‘zakka qarshidavo o‘tkazilgandan 7 — 10 kun o‘tgach, bemorlarda 
davolanganlik mezoni aniqlanadi. Buni aniklash uchun qo‘shma 
provokatsiya (kasallikni sun’iy qo‘zg‘atish) usullaridan foydalaniladi. 
Kasallikni 
sun’iy 
ko‘zgatishning 
quyidagi 
turlari 
mavjud: 
1) biologik usul — mushak orasiga gonovaksina yuborish, katta yoshdagi 
kishilarga 0,5 mlrd, bolalarga 200 mln — 300 mln mikrob taiachalari; 
2) kimyoviy usul — 1 — 3% kumush nitrat eritmasi mahalliy qo‘llaniladi; 
3) alimentar usul — o‘tkir va yuo‘r taomlar iste’mol qilish; 

---

4) 
mexanik 
usul 
— 
uretraga 
buj 
kiritpsh; 
5) 
.fizik 
usul 
— 
turli 
isituvchi 
muolajalar 
o‘tkazish. 
Qo‘shma provokatsiya usullari o‘tkazilgaandan so‘ng 24, 48, 72 soat 
o‘tgach 3 marta surtma tayyorlanjb, bakterioskopik tekshiruvdan 
o‘tkaziladi. Shuniigdek, ekib o‘stirish yo‘li ^o‘llaniladi, prostata bezining 
suyukligi 
tekshpriladi 
va 
uretroskopiya 
qilinadi. 
Agar surtmalarda, oziqln muhitlarda, jinsip bezlar suyukligida va siydik 
yo‘llarida kasallik belgilari kuzatilmasa, shuningdek gonokokklar 
topilmasa, tekshirilayotgan bemor sog‘lom, ya’ni butunlay davolangav 
deb 
hisoblanadi. 

---