Qobiliyatlar haqida sharq mutaffakirlarning fikrlari

Qobiliyatlarni rvojlantirishning ayrim shartlari

Qobiliyatlar faoliyat davomida rivojlanadi.

Shuning uchun qobiliyatlarni

rivojlantirishning birinchi sharti:

 

-faoliyatga bo’lgan ehtiyojni

tarbiyalash. Ishlashni

yoqtirmaydigan dangasa kishilarni

qobiliyati rivojlanmaydi.

Qobiliyatlarni rivajlantirish uchun jiddiy mehnat qilishning ahamiyati katta.

qobiliyat
Iste’dod
talant
geniallik
layoqat
Iste’dod insondagi barcha ruhiy kuchlarning, xususan, aql-idrok, zehn-zakovat, tafakkur, xotira va diqqatning taraqqiy etishini, iroda hamda hissiy tuyg‘ularning mustahkam bo‘lishini talab etadi. Iste’dodli odamlarning zehni o‘tkir, diqqati barqaror, xotirasi boy va mustahkam tafakkuri esa mantiqiy kuchga ega bo‘ladi. Bunday kishi bilim va tajribani quruq to‘plamasdan, balki mustaqil o‘ylab, ijodiy, tanqidiy ishlab chiqadi, shundan foydalanib yangiliklar yaratadi. Shuning uchun iste’dodlilik darajasi jihatidan kishilar bir-birlaridan farq qiladilar.
Iste’dodning eng yuqori darajasi
geniallik deyiladi.Geniy deb shunday shaxslarga aytiladiki, ular ma’lum sohada tarixiy burilishni vujudga keltiradilar, insoniyat taraqqiyotiga yangilik kiritadilar, davlat, jamiyat miqyosida ular hal qilgan muammolar va yaratgan kashfiyotlar umumxalq manfaatiga xizmat qiladi, jamiyat taraqqiyoti qonunlarini kashf etadilar. Bu shaxslarning iste’dodli faoliyati natijasida turmushning hamma sohalarida juda katta o‘zgarishlar paydo bo‘ladi va insoniyat tarixi chinakam taraqqiyot sari qadam qo‘yadi. Navoiy va Jomiyni biz genial shaxslar deymiz, A.Qodiriy, Fitrat, A.Qahhorni buyuk yozuvchi deymiz, chunki ularning ijodi o‘zbek adabiyoti va madaniyatida yangi davr ochdi, ularning asarlari faqat o‘zbek xalqi uchungina emas, balki hamma xalqlar uchun ham madaniy-ma’naviy ahamiyatga ega bo‘ladi.

Qobiliyat va shaxs

 Qobiliyatlar shaxsning boshqa sifatlari bilan uzviy bog’langan.kishining talantli ekanligi malum darajada uning psixik xarakterlari (idroki, xotirasi, tafakkuri, nutqi, tasavuri, diqqati), shuning dek psixik xususiyatlari (qiziqish mayilliklari) ning rivojlanish darajasiga bog’liq bo’ladi. Masalan : musiqachi uchun ishitish , rassom uchun kurish idroklari katta axamiyatga ega.

Geniylar

Ijtimoiy xayotda, fan, adabiyot, san'at va shu kabi soxalarda printsipial ravishda yangi bulgan biror narsa yaratgan kishilar geniylar deb xisoblanadilar. Masalan: Alisher Navoiy, A.S. Pushkin - adabiyot tarixida yangi davr ochgan.