Qo’lyozma huquqida


  Rizaev Malik  30  37


Download 0.54 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/6
Sana23.10.2020
Hajmi0.54 Mb.
#135951
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
qishloq va shahar aholisining mikronutrientlarga bolgan fiziologik talabi va uning qondirilishi


7. 

Rizaev Malik 

30 

37. 

Tursunova Hamida 

36 

8. 

Rizaev Abdusoat 

33 

38. 

Karimova Zuhra 

30 

9. 

Bekniyozov Otajon 

33 

39 

Toshmurodova Foti 

31 

10. 

Eshpo‘latov Hasan 

31 

40. 

Mamaeva Hilola 

30 

11. 

Mamaev Iskandar 

34 

41. 

Shomurodova Hulka 

38 

12. 

Omonov Nabi 

38 

42. 

To‘xtaeva Malohat 

33 

13. 

Usmonov Bahrom 

38 

43. 

Eshmurodova Niluf 

37 

14. 

Xolmirzaev Begim 

36 

44. 

Qoraeva Mohigul 

35 

15. 

G‘ulomov Islom 

39 

45. 

Yaratova Zilola 

36 

16. 

G‘aniev Laziz 

33 

46. 

Dilmurodova Marg‘u 

31 

17. 

Saimov Jamol 

32 

47. 

Mahmanazarova D. 

32 

18. 

Abdunazarov Jamshid 

38 

48. 

Omonova Oynisa 

32 

19. 

Meylimurodov Jobir 

31 

49. 

Karimova Tojihon 

31 

20. 

Juraev Pahlavon 

30 

50. 

Meylimurodova N. 

30 

21. 

Juraev Murod 

30 

51. 

Yo‘ldosheva Zohida 

30 

22. 

Avliyoqulov Bobur 

30 

52. 

Meylimurodova Sh. 

34 

23. 

Avliyoqulov Alisher 

32 

53. 

Rajabova Zulayho 

35 

24. 

Shodmonov Bahodir 

32 

54. 

Axmedova Nilufar 

39 

25. 

Shodmonov Muzaffar 

30 

55. 

Normurodova Feruz 

36 

26. 

Shodmonov Maqsud 

38 

56. 

Rizaeva Gulnoza 

35 

27. 

Yo‘ldoshev Salim 

31 

57. 

Kenjaeva Shahlo 

35 

28. 

Norov Sobir 

39 

 

 

 



29. 

Kubaev Qahramon 

36 

 

 

 



30. 

Eshpo‘latov Doniyor 

30 

 

 

 



 

 

 



 

Qashqadaryo viloyati Karshi shahar Beklar mahallasida istiqomat qiladigan

aqliy mehnat bilan shug‘ullanuvchi 30-39 yoshli kishilar haqida ma'lumot 

№ 

Familiyasi, ismi 

Yoshi 

№ 

Familiyasi, ismi 

Yoshi 

1. 

Ergashev Murod 

33 

31. 

Temirova Laylo 

38 

2. 

Safarov Obid 

34 

32. 

Davronova Go‘zal 

34 


 

36 


3. 

Bo‘ronov Sardor 

30 

33. 

Abdieva Gulruh 

36 

4. 

Zoirov Bobur 

34 

34. 

Shoyimova Zoira 

39 

5. 

Choriev Shuhrat 

39 

35. 

Rajabova Dilbar 

37 

6. 

Rajabov Vohid 

37 

36. 

Imomova Nasiba 

34 

7. 

Rajabov Vahob 

32 

37. 

Azizova Zulfiya 

36 

8. 

Qudratov G‘iyos 

31 

38. 

Bo‘ronova Yulduz 

31 

9. 

G‘aniev Ilhom 

32 

39 

Qudratova Mohinur 

30 

10. 

Shodiev Ulug‘bek 

33 

40. 

Sobirova Gulnoz 

33 

11. 

Arslonov Murod 

34 

41. 

Muzropova Dilafro‘z 

34 

12. 

Qudratov Qilich 

35 

42. 

Igamova Venera 

39 

13. 

Turdiev Ural 

37 

43. 

Xurramova Farog‘at 

39 

14. 

Mulkanov Yaxshiboy 

35 

44. 

Rajabova Sabohat 

30 

15. 

Murodov Islom 

31 

45. 

Ravshanova Oydin 

32 

16. 

Tohirov Qobil 

33 

46. 

Niyozova Dilrabo 

34 

17. 

Choriev Xushnud 

32 

47. 

Xujaqulova Matluba 

35 

18. 

Jalilov Jasur 

30 

48. 

Rahimova Matluba 

39 

19. 

Yusupov Jasur 

32 

49. 

Berdimurodova Sevar 

34 

20. 

Oripov O‘ktam 

33 

50. 

Norboboeva Muhabbat 

33 

21. 

Isoqulov Zafar 

36 

51. 

Eshturdieva Surayyo 

31 

22. 

Sharipov Zarif 

39 

52. 

Jumaeva Sayyora 

33 

23. 

Siddiqov Yodgor 

32 

53. 

Xamraeva Gulnora 

34 

24. 

Ochilov O‘tkir 

39 

54. 

Bozorova Sarvigul 

34 

25. 

Samanov Bektemir 

38 

55. 

Rashidova Saygul 

35 

26. 

Umirov Akram 

36 

56. 

Safarova Nilufar 

36 

27. 

Primqulov Bekmurod 

32 

57. 

Nazarova Dilso‘z 

34 

28. 

Rahimov Samad 

30 

58. 

Tog‘aeva Aziza 

36 

29. 

Mannonov Sherzod 

35 

59.   Tog‘aeva Holida 

32 


30. 

Botirov Shermurod 

36 

60. 

Turaqulova Dilrabo 

31 

 

 

 



61. 

Azizova O‘g‘iloy 

36 

 

 

 



62. 

Toshpo‘latova Mahliyo 

34 

 

 

 



63. 

Sattorova Gavhar 

35 

2.2. Tekshirish usullari 

Tekshirish  usullariga  keladigan  bo‘lsak,  bunda  asosan  aholi  turli  guruhlarining 

amaldagi  ovqatlanishini  o‘rganishning  eng  qulay  va  ommabop  usuli  bo‘lgan  anketa-surov 

usulidan foydalandik .  

 Shu  bilan  birga  aqliy  mehnat  bilan  shug‘ullanuvchi  kishilarning  amaldagi 

ovqatlanishiga tegishli ba'zi ma'lumotlarni bilish mobaynida surov usulidan ham foydalanildi. 

Ma'lumki, anketa-surov usuli bir qator afzalliklari bilan birga ma'lum qiyinchiliklarga 

ham  ega.  Bunda  tekshirilayotgan  aholi  guruhi  tomonidan  anketani  to‘g‘ri  to‘ldirish  paytida 

anchagina  tushunmovchiliklar  yuzaga  kelishi  mumkin.  Bu  holatning  oldini  olish  uchun 

tekshiriluvchilar  orasida  avvalo  tushuntirish  ishlari  olib  borildi.  Shuningdek  bunday 

tushuntirish ishlarini ularning oila a'zolari o‘rtasida ham o‘tkazdik. Tushuntirishlar mobaynida 

anketani  to‘ldirish  qonun-qoidalari  bilan  birga  ushbu  tadqiqotning  maqsad  va  vazifalari,  bu 



 

37 


tadqiqotning  ularning  sihat-salomatligini  saqlash  borasida  qanchalik  ahamiyat  kasb  etishi 

xususida ham tegishli ma'lumotlar berildi. 

Shundan  so‘ng  tekshiriluvchilarga  maxsus  tayyorlangan  anketalar  tarqatildi.  Bu 

anketalarda tekshiriluvchilar iste'mol qiladigan kunlik taomlarning nomlari, miqdori va sifati 

qayd  etiladi.  Shuningdek,    anketalardan  ovqatlanish  bilan  bog‘liq  boshqa  savollar  ham  o‘rin 

olgan. Anketalar tekshiriluvchilar tomonidan bir hafta davomida to‘ldirildi. Bu vaqt davomida 

anketalarning  qay  darajada  to‘g‘ri  va  aniq  to‘ldirib  borilayotgani  nazorat  qilindi,  xatolar 

to‘g‘rilab  turildi.  Buning  natijasida  anketalar  to‘g‘ri  va  aniq  ma'lumotlar  olishga  muvaffaq 

bo‘ldik. 

Anketalar  yig‘ib  olingandan  so‘ng,  undagi  ma'lumotlar  tegishli  adabiyotlardan 

foydalanib qayta ishlandi. Tekshiriluvchilarning kunlik ovkat ratsionidagi ayrim vitaminlar va 

ma'danli  moddalar  miqdori  o‘rganildi  va  ma'lum  belgilangan  me'yorlar  bilan  solishtirib 

ko‘rildi.  Buning  uchun  har  bir  tekshiriluvchining  bir  haftada  iste'mol  qilgan  oziq-ovqat 

mahsulotlari  alohida-alohida  jamlab  chiqildi.  Anketalarda  ko‘rsatilgan  ovqatlarning 

tarkibidagi  masalliqlar  miqdori  tekshiriluvchilardan  olingan  ma'lumotlardan  va  oziq-ovqat 

mahsulotlari  bir  porsiyasining  o‘rtacha  og‘irligi  haqida  mavjud  ma'lumotlardan  foydalanib 

aniqlanildi. 

 Ma'lumotlar jadval shaklida berilgan bulib, 100 g maxsulot tarkibidagi  mikronutrientlarning 

mikdori  keltirilgan.  Masalliqlar  miqdori  aniqlanganidan  so‘ng  har  bir  tekshiriluvchining 

haftalik va kunlik ovqat  ratsionidagi  vitaminlar va ma'danli moddalar miqdori aniqlandi.  Bu 

ko‘rsatkichlarni  aniqlashda  M.M.Skurixinning  «O  расчете  ценности  пищевых  продуктов 

питания по данным таблиц химического состава» (1991) nomli kitobi juda qo’l keldi (36). 

Kuzatuv 

ishlarimizda 

A.I. 

Zaychenko, 



M.N. 

Volgarev, 

G.I. 

Bondarev, 



V.Ya.Vissarionova va boshqalar tomonidan ishlab chiqilgan “ Методические рекомендации 

по вопросам изучения фактического питания и состояния здоровья населения в связи с 

характером  питания”  nomli  uslubiy  qo‘llanmasidan  keng  foydalandik  (17).  Ushbu 

qo‘llanmaning  muhim  jihati  shundaki,  unda  aholi  barcha  guruhlarining  amaldagi 

ovqatlanishini  o‘rganish  uchun  kerakli  tavsiyanomalar,  jadvallar,  anketadan  namuna  va 

boshqalar keltirilgan .  

Olingan  natijalar  Windows

xp

  operatsion  tizimining  Microsoft  Excel  va  Origin  6.1. 



dasturida statistik qayta ishlandi .  

 

38 


Anketa  va uni tuldirish namunasi 

A  N  K  E  T  A 

1. Familiyasi,  ismi                                            

2. Yoshi 

3. Millati                                                             

4. Kasbi 

5. Manzilgohi 

6. Qanday mazali ovqatni xush ko‘rasiz:  shur, shirin, achchiq (keraklisini tagiga chizing). 

7. Bir kunda necha marta ovqatlanasiz? 

8.  Qachon  ko‘p  ovqat  yeysiz:  nonushta,  tushlik,  ikkinchi  tushlik,  kechki  ovqat  keraklisini 

tagiga chizing. 

9. Buy uzunligi (sm). 

10. Tana og‘irligi (kg).  

 

Ovqatlanish haqidagi ma'lumotlarni to‘ldirish tartibi. 



1. Dam olish kunlari hisobga olingan holda 7 kun davomida to‘ldiring. 

2. Iste'mol qilingan ovqatning nomi va yeyilgan miqdorini aniq qilib ko‘rsating. Suyuq 

taomlar  uchun  stakanlar,  choy  qoshiq,  osh  qoshiq,  kosa,  tovoq,  tarelka  (to‘liq  yoki  yarim), 

porsiyali  ovqatlar  uchun  miqdor  va  og‘irligi,    masalan,  bir  dona  kotlet  -  75  g  va  hokazo, 

kasha,  chakki  -  osh  qoshiq  miqdorida,  shakar,  qand,  shirinliklar  choy  qoshiq  miqdorida, 

donalab, non bo‘lakcha hisobida. 

3.  “Qo‘shimcha  ovqatlanish”    grafasida  iste'mol  qilingan  narsalar  yoziladi,  masalan, 

bitta olma, bir dona bodring, bir stakan choy va hokazo.  



 

39 


 

ku

nla



tar 


raq 

Nonushta. 

Tarkibi va 

miqdori 


Tushlik. 

Tarkibi va 

miqdori 

2- tushlik. 

Tarkibi va 

miqdori 


Kechki ovqat. 

Tarkibi va 

miqdori 

Qo‘shimcha 

ovqat. Tarkibi 

va miqdori 



 3 









 

 

 



 

 





 

 



 

 

 





 



 

 

 



 





 

 

 



 

 





 

 



 

 

 





 



 

 

 



 





 

 

 



 

 

                                         



 

40 


3 – BOB. OLINGAN NATIJALAR VA ULARNING TAHLILI 

 

3.1. Qishloq va shahar aholisining kunlik ovqatining kimyoviy tarkibi  

 

Ma'lumki,  kunlik  ratsion  bilan  qabul  qilingan  oziq  moddalarning  kimyoviy  tarkibi 

bo‘yicha  xulosa  qilish  uchun  iste'mol  qilingan  ovqatdagi  mahsulotlarni  hisoblab  chiqish 

lozim.  Shu  nuqtai-nazardan  biz  o‘tkazgan  kuzatuvlarda  iste'mol  taomlaridagi  oziq 

moddalarning turlari aniqlanib, bir tekshiriluvchi soniga o‘rtacha chiqarildi. Olingan natijalar 

30-39  yoshdagilar  uchun  me'yor  qilib  olingan  mahsulotlarning  miqdoriga  solishtirildi.  Bu 

borada    O‘zRSSV  sanitariya,  gigiena  va  kasb  kasalliklari  ilmiy  tekshirish  instituti  xodimlari 

tomonidan  ishlab  chiqilgan  “Нормы  физиологических  потребностей  в  пищевых 

веществах  и  энергии  для  различных  групп  населения  Узбекистан  ”    nomli  hujjatdan 

foydalanildi (22). 

Shundan  so‘ng,  iste'mol  qilingan  ovqat  ratsionidagi  o‘rganilgan  mikronutrientlarning 

miqdori yuqorida nomi keltirilgan  ya'ni, oziq-ovqat mahsulotlarining kimyoviy tarkibi nomli 

maxsus jadvallardan foydalanib aniqlanildi. 

 

3.2. Qishloq va shahar aholisining kunlik ovqatidagi mikronutrientlar. 



 

Ma'lumki,  kishilarning  ovqat  ratsionida  asosiy  oziq  moddalar  (essensial  oziq 

moddalar),  ya'ni,  oqsillar,  yog‘lar  va  uglevodlardan  tashqari  organizmda  kechadigan  qator 

metabolitik  jarayonlar  uchun  qo‘shimcha  oziq  moddalar,  ya'ni  vitaminlar  va  mineral 

moddalarning  ham  ma'lum  miqdorda  hamda  nisbatda  bo‘lishi  muhim.  Aqliy  mehnat  bilan 

shug‘ullanuvchi  kishilar    tomonidan  aqliy  jihatdan  ko‘p  yuklamalar  bajarilishi  inobatga 

olinsa, essensial oziq moddalar hamda mikronutrientlarning iste'mol taomlari tarkibida yetarli 

miqdorda bo‘lishi juda muhimdir. 

Mikronutrientlarga  bo‘lgan  me'yoriy  talab  asosiy  oziq  moddalarnikiga  nisbatan  kam 

miqdorda bo‘lsada, ularning kunlik ovqat bilan doimiy iste'mol qilib turilishini, birinchidan, 

ularning  organizmda  mustaqil  holda  sintez  qilinmasligi  (vitamin  D  bundan  mustasno), 

ikkinchidan,  hozirgi paytda mavjud bo‘lgan ekologik disbalans tufayli vitaminlar va mineral 

moddalarga bo‘lgan me'yoriy talablarning o‘zgarib turishi bilan tushuntirish mumkin. 

Quyida  Kasbi  tumanidagi  Novqat  qishlog‘idagi  va  Qarshi  shahridagi  Beklar 

mahallasida  istiqomat  qiluvchi  aqliy  mehnat  bilan  shug‘ullanuvchi  30-39  yoshli  aholi 


 

41 


guruhiing  ovqat  ratsionidagi  ayrim  vitaminlar  va  ma'danli  moddalar  bilan  ta'minlanishi 

borasidagi ma'lumotlarni keltiramiz . 

 

3.2.1. Vitaminlar. 

 

Kasbi  tumani  Novqat  qishlog‘ida  istiqomat  qiladigan  aqliy  mehnat  bilan 

shug‘ullanuvchi  kishilarning  vitaminlar  bilan  qay  daraja  ta'minlanganligi  1-jadval  va  1-

rasmda  keltirilgan.  Unga  ko‘ra  vitamin  A  bilan  ta'minlanishi  me'yorga  nisbatan  sezilarli 

darajada past bo‘lib, 30-39 yoshli erkak va ayollarda bu ko‘rsatkich tegishli holda me'yordagi 

1000 va 800 mkg o‘rniga mos ravishda 736 va 512 mkgni tashkil qildi. Bunday taqchillikni 

foizlarda  ifodalaydigan  bo‘lsak,  aqliy  mehnat  bilan  shug‘ullanuvchi  erkaklarda  ushbu 

mikronutrientga bo‘lgan talab 73,6% ga qondirilgan bo‘lsa, ayollarda bunday ko‘rsatkich 64% 

ni tashkil etdi.  


 

42 


1-jadval 

Kasbi 

tumanidagi 

Novqat 

qishlog‘idagi 

aqliy 

mehnat 

bilan 

shug‘ullanuvchilarning ovqat ratsionidagi ayrim vitaminlar miqdori. 

Vitaminlar 

30-39 yoshli 

Erkaklar 

Ayollar 

A, mkg 

736 

512 

Me'yor, mkg 

1000 

800 


Qondirilishi, % 

73,6 


64 

D, mkg 

1,8 

1,6 

Me'yor, mkg 

2,5 

2,5 


Qondirilishi, % 

72 


64 

C, mg 

42 

38 

Me'yor, mg 

70 

70 


Qondirilishi, % 

60 


54,3 

B

12

, mkg 

2,3 

1,9 

Me'yor, mkg 

3,0 

3,0 


Qondirilishi, % 

76,7 


63,3 

 

Xuddi shuningdek, vitamin D ning ham ancha tanqisligi kuzatiladi. Chunonchi, ushbu 



yoshdagi  erkaklarda  unga  bo‘lgan  talab  72  foizga  qondirilgan  bo‘lsa,  ayollarda  esa  bu 

ko‘rsatkich  64  foizni  tashkil  etdi.  Bu  degani  iste'mol  taomidagi  D  vitaminning  miqdori 

me'yorga nisbatan mos ravishda 28 va 36 foizlarga kam ekanligini ko‘rsatadi. Bunday holatni 

tekshiriluvchilarning kunlik iste'mol taomlari tarkibida D vitaminga boy mahsulotlarni (baliq 

yog‘i, sariyog‘, tvorog va b) yetarli darajada qabul qilmaganliklari bilan tushuntirish mumkin.   

Bunday  taqchilliq  suvda  eriydigan  vitaminlar  guruhiga  kiruvchi  С  hamda  B

12

 

vitaminlar  misolida  ham  ko‘rish  mumkin.  C  vitaminga  bo‘lgan  talab  ham  erkaklarda,  ham 



ayollarda mos ravishda 60 va 54,3 foizlarga qondirilgan bo‘lsa, B

12

 vitamini esa 76,7 va 63,3 



foizlar bilan ta'minlangan.  

 

43 


 

1-rasm. 

Kasbi  tumanidagi  Novqat  qishlog‘idagi  aqliy  mehnat  bilan 

shug‘ullanuvchilarning  ovqat  ratsionidagi  ayrim  vitaminlar  miqdorining  foizlarda 

ifodalanishi. 

Vitamin  C  ning  bunday  darajada  kam  bo‘lishining  asosiy  sababi,  meva-

sabzavotlarning,  ko‘katlarning  dekabr  oylarida  tarkibidagi  vitaminlar  miqdorining  kam 

bo‘lishi  bilan  tushuntirish  mumkin.  Vitamin  B

12

  ning  tekshiriluvchilar  iste'mol  taomlarida 



kamligini  hayvon  mahsulotlaridan  go‘sht,  tuxumlarni  ancha-muncha  kam  iste'mol  qilinishi 

bilan izohlash mumkin. 

Qarshi  shahridagi  Beklar  mahallasida  istiqomat  qiluvchi  aqliy  mehnat  bilan 

shug‘ullanuvchi  30-39  yoshli  aholi  guruhiing  ovqat  ratsionidagi  ayrim  vitaminlar  bilan 

ta'minlanganligi 2-jadval va 2-rasmda o‘z aksini topgan. 


 

44 


2-jadval 

Qarshi  shahri  Beklar  mahallasidagi  aqliy  mehnat  bilan  shug‘ullanuvchilarning 

ovqat ratsionidagi ayrim vitaminlar miqdori. 

Vitaminlar 

30-39 yoshli 

Erkaklar 

Ayollar 

A, mkg 

925 

687 

Me'yor, mkg 

1000 

800 


Qondirilishi, % 

92,5 


85,9 

D, mkg 

2,1 

1,9 

Me'yor, mkg 

2,5 

2,5 


Qondirilishi, % 

84 


76 

C, mg 

58 

53 

Me'yor, mg 

70 

70 


Qondirilishi, % 

82,8 


75,7 

B

12

, mkg 

2,4 

2,2 

Me'yor, mkg 

3,0 

3,0 


Qondirilishi, % 

80 


73,3 

 

Olingan natijalar shuni ko‘rsatadiki, tekshiriluvchilarning o‘rganilgan  vitaminlar bilan 



ta'minlanishi      qishloqda  istiqomat  qiladigan  aqliy  mehnat  bilan  shug‘ullanuvchi  kishilarga 

qaraganda me'yorga yaqin yoki me'yordan biroz kamligi yaqqol namoyon bo‘ldi. Masalan, A 

vitamin erkaklarda me'yor 1000, ayollarda esa  800 mkg bo‘lsa, bizning olgan natijamiz mos 

ravishda  925  va  687  mkgni  tashkil  etdi.  Bu  foizlarda  ifodalanadigan  bo‘lsa,    7,5  va  14,1 

foizlarga kam ekanligi ko‘rinadi. 

 O‘rganilgan D vitamin esa erkaklarda me'yorga biroz yaqin (16 foiz kam), ayollarda 

esa  me'yordan  bir  muncha  chetlanish  kuzatilgan  (me'yordagi  2,5  mkg  o‘rniga  1,9  mkgni 

tashkil etdi). Xuddi shunday keskin bo‘lmagan taqchillik C hamda B

12

 vitaminlarda kuzatildi. 



C  vitaminga  bo‘lgan  talab  erkaklarda  82,8  foizga,  ayollarda  esa  75,7  foizga    qondirilgan 

bo‘lsa, B

12

 vitamini mos holda 80 va 73,3 foizlar bilan ta'minlangan.  



 

45 


 

2-rasm 

Qarshi 

shahri 

Beklar 

mahallasidagi 

aqliy 

mehnat 

Download 0.54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling