Qo‘qon universiteti Maktabgacha ta’lim yo‘nalishi 3-kurs talabasi

ADABIYOTLAR TAHLILI
“Fan bizning atrof-muhitimizni - bizni o‘rab turgan dunyo va koinotni hamda undagi barcha narsa va mavjudotlarni, atomlardan tortib ulkan tog‘largacha, mayda bakteriyalardan tortib katta kitlargacha tushunishga harakat qilmoqda. Ko‘proq o‘rganganimizda, biz juda ko‘p sirlarni ochamiz. Biz teleskop orqali koinotdan tashqarida nimani ko‘rishimiz mumkin va miya sevgini qanday his qiladi va o‘ylaydi, bu kabi savollar insoniyatni o‘ylantirib kelmoqda”⁸⁵ deb ma’lumot beriladi Lise Burke va Professor Robert Winson tomonidan yozilgan, “STEAM Education: Theory and Practice” kitobida. Kitob bolalarga boshlang‘ich maktab yoshidan boshlab tabiiy fanlar va texnologiyalar bilan izlanish olib borish va bolaga fanning maqsadini nazariyada qanday o‘rgatish haqida tavsiyalar bergan. Alohida mavzular asosida qamrab olingan tabiat, tuproq, suv, koinot, hayvonot olami, ovqatlanish va inson fiziologiyasi, tirik tabiyat va nobodot olami, hashoratlar dunyosi haqidagi bilimlar STEAM texnologiyasida misollar asosida tushuntiradi.
STEAM nazariyasi va amaliyoti: “XXI asrning o‘tgan o‘n yilliklardagi voqealarni ortda qoldirib, texnologik taraqqiyot va globallashuv tarqalashining o‘ziga xos davriga aylandi. Butun dunyo bo‘ylab ta’limni rejalashtiruvchilar kelgusi avlod o‘quvchilarini texnologiyadan xabardor bo‘lishlari va tobora raqobatdosh iqtisodiyot sharoitida fan, texnologiya, muhandislik va matematika kabi fanlarga qiziquvchan bo‘lishlari uchun ko‘p mehnat qilmoqdalar.
Lekin bu fanlar alohida o‘qitilmasligi, balki fanlararo yagona yondashuvga birlashtirilishi kerak. Ushbu yondashuv individual fanlarni bog‘laydi va ularni STEM, deb nomlanuvchi yagona obyektga birlashtiradi. Zupros, Kohler va Hallinen (2009) fikriga ko‘ra, “STEM ta’limi - bu qat’iy akademik tushunchalarni real hayot darslari bilan birlashtirgan fanlararo yondashuv bo‘lib, o‘quvchilar fan, texnologiya, muhandislik va matematikani maktab, jamiyat va boshqalarni bog‘laydigan kontekstlarda qo‘llaydilar⁸⁶. STEM savodxonligi global korxonalarda va shu bilan birga yangi iqtisodiyotda ishlash qobiliyatini rivojlantiruvchi talab hisoblanib bormoqda. STEM o‘quv dasturidagi yutuqlar bilan bir qatorda, bolalar ham kelajak jamiyatida yaxshi faoliyat yuritishlari uchun yosh avlod yigirma birinchi asr ko‘nikmalari, jumladan, ijodkorlik, innovatsiyalar va tadbirkorlik bilan qurollanishi lozimligini ta’kidlamoqda.
So‘nggi bir necha yil ichida innovatsion iqtisodiyot sohasida intellektual va ijodiy faoliyat bilan bog‘liq bo‘lgan ijodiy sohalar tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda: kompyuter texnologiyalari, virtual reallik, dizayn, moda, reklama, animatsiya va boshqalar. Butun dunyoda ijodiy industriyalar Iqtisodiy o‘sishning harakatlantiruvchi kuchi va yoshlarning ijodiy sohadagi bandligi real sektordagi bandlikdan ortib bormoqda. Bu o‘zgarishlar ta’lim tizimi oldiga yangi vazifalar, ya’ni ijodiy va badiiy fanlarni o‘quv dasturiga ko‘proq kiritish zaruriyatini qo‘ymoqda. Ijodiy sohalarda 30 milliondan ortiq ish o‘rni yaratilgan Qo‘shma Shtatlarda bu ehtiyoj STEM kontsepsiyasining o‘zgarishiga olib keldi: fan, texnologiya, muhandislik va matematika sinteziga beshinchi komponent - San’at qo‘shildi. Natijada yangi qisqartma va tushuncha paydo bo‘ldi – STEAM.
STEAM yondashuvi asosiy e’tiborni loyiha faoliyati, amaliy yo‘nalishga va subyektlararolikka qaratadi, lekin asosiy fanlar tartibini o‘zgartiradi. O‘quv dasturini shakllantirish darajasida, masalan, universitetda STEAM nafaqat muhandislik va tabiiy fanlar STEM fanlarini, balki gumanitar va ijodiy fanlarni ham kiritishni o‘z ichiga oladi: adabiyot, dizayn, arxitektura, musiqa, tasviriy san’at.⁸⁷