Qo’qon Universtiteti Xorijiy til 7/23

1.2. Savol bayoni. Psixologiya fanining sohalari va boshqa fanlar bilan 
aloqasi. 
Psixologiya fanining sohalari uning amaliyot uchun muhim ahamiyat kasb 
etishidan dalolat beradi (huquqshunoslik psixologiyasi, klinik psixologiyasi, 
mehnat psixologiyasi, savdo psixologiyasi, sotsial psixologiyasi, pedagogik 
psixologiyasi, maxsus psixologiya, sport psixologiya va.x.). Psixologiya amaliy-
tabdiqiy jihatdan o‘z predmetiga ega bo‘lib, amaliy-sotsial psixolog, injener 
psixolog, oilaviy psixoterapev, tibbiyot psixologi, maktab psixologi kabi sohalarni 
o‘z ichiga qamrab olgandir.
Yuqorida bildirilgan fikrlarga yakun yasab, shu narsani alohida ta’kidlab 
o‘tish kerakki, psixologiya fani ko‘hna tarixga ega bo‘lishga qaramay, u juda 
navqiron fandir, chunki ilmiy psixologiya nemis psixologi V.Vund tomonidan 
1879 yilda Leypsik (Germaniya) universitutida asos solingan. Birinchi 
eksperimental laboratoriya ochilishidan boshlanadi. Shuning uchukn endigina 
refleksiyani (lotincha reflexus – o‘zining ruhiyts holatini taxlil qilish degani) ilmiy 
jihatdan o‘rganishni psixologiya fani predmeti tarkibiga kiritish davri (mavridi) 
keldi. Hozirgi zamon psixologiyasi amaliyotining turli soxalari bilan bog‘langan 
turli darajada tarkib topgan va g‘oyat tarmoklanib ketgan fanlar sistemasidan 
iboratdir. Psixologiya soxalarini klassifikasiya qilishda kuyidagilar:1) konkret 
faolyatning psixologik tomoni, 2) taraqqiyotning psixologik tomoni, 3) insonning 
jamiyatga bo‘lgan munosabatining psixologik tomoni asos qilib olinishi mumkin. 
Psixologiyaning ZOO dan ortiq tarmoqlari fan sifatida rivojlanayotganligini 
hozirgi 
kunda 
psixologiyaning 
fanlar 
tizimida 
yanada 
mustaxkamlanayotganligidan dalolat beradi: masalan, 
• umumiy psixologiya - psixik faoliyatning umumiy qonuniyatlarini va 
ularning o‘ziga xos jixatlarini o‘rganadigan maxsus soxasi; 
• pedagogik psixologiya - kishiga ta’lim va tarbiya berishning psixologik 
qonuniyatlarini o‘rganishni o‘z predmeti deb biladi; 
• yosh davr psixologiyasi - turli yoshdagi odamlarning tug‘ilgandan to 
umrining oxirigacha psixik rivojlanish jarayonini, shaxsning shakllanishi va o‘zaro 
munosabatlari qonuniyatlarini individning yoshiga mos tarzda o‘zgarishi 
tamoyillarini o‘rganadi; 
• ijtimoiy psixologiya - odamlarning jamiyatdagi birgalikdagi ish faoliyatlari 
natijasida ularda xosil bo‘ladigan tasavvurlar, fikrlar. e’tiqodlar hissiy kechinmalar 
va xulq-atvorini o‘rganadi; 
• mehnat psixologiyasi - kishi mehnat faoliyatining psixologik xususiyatlarini, 
mehnatni ilmiy asosda tashkil etishning psixologik jihatlarini, qonuniyatlarini 
o‘rganadi; 
• muxandislik psixologiyasi - avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemalari 
operatorining faoliyatini, odam - texnika o‘rtasida funktsiyalarni taqsimlash va 
muofiqlashtirishning xususiyatlarini o‘rganadi; 
• yuridik psixologiya - huquq sistemasining amal qilishi bilan bog‘liq 
masalalarning psixologik asosllarini o‘rganadi; 

---

• harbiy psixologiya - kishining harbiy xarakatlar sharoitida namoyon 
bo‘ladigan 
xulq-atvorini, 
zobitlar 
bilan 
oddiy 
askarlar 
o‘rtasidagi 
munosabatlarining psixologik jixatlarini o‘rganadi; 
• savdo psixologiyasi – jamiyatdagi - tijoratning psixologik shart-sharoitlari, 
extiyojning individual, yoshga, jinsga oid xususiyatlarini, xaridorga xizmat 
ko‘rsatishning psixologik omillarini aniqlaydi. Bu soxadan ajrab chiqqan, modalar 
psixologiyasi inson didi va uning xulqda aks etishi kabi qator masalalarni 
o‘rganadi; 
Tibbiyot psixologiyasi bemorning xulq-atvori va vrach faoliyatining 
psixologik tomonlarini o‘rganadi. Yuridik psixologiya huquq sistemasini amalga 
oshirish bilan bog‘liq bo‘lgan psixologik masalalarni qarab chiqadi.