Qor ko`chkilari, Muzliklarning hosil bo`lishi va ularning rejimi, Muzaliklarning turlari va tarqalishi

Muzliklar — siljib turadigan tabiiy muz toʻplamlari. Bir sutkada bir necha sm dan oʻnlab m gacha siljiydi. M. koʻp yillar davomida toʻplangan krrlardan paydo boʻladi. Qutb oʻlkalarida (Antarktida, Grenlandiya va shim. orollarda) kalinligi 2 –3 km ga yetadigan muz qatlamlari hosil boʻladi. M. morfologik jihatdan 3 turga: yer usti muzligi, togʻ muzligi va qirgʻokdagi dengizga tomon yastanib yotgan shelf turidagi muzlikka boʻlinadi. Togʻ muzligining yiriklari: Alyaskadagi Bering (170 km), Pomirdagi Fedchenko (77 km), Qoraqurumdagi Siachen (75 km) va boshqa Eng yirik togʻ muzligi Oʻrta Osiyo togʻlarida. Yer yuzidagi M.ning umumiy maydoni 16,1 mln. km² dan koʻproq (quruklikning taxminan 11%), hajmi taxminan 30 mln. km³. Shundan 15 mln. km² kugb muzligi hisoblanadi. Tyanshanda 8622 km², Pomirda 8400 km², Kata Kavkazda 1430 km², Frans-Iosif yerida 13735 km², Novaya Zemlyada 22423 km². Severnaya Zemlyada 12472 km², Kamchatkada 866 km², Oltoyda 800 km² dan koʻproq muzlik bor.
M. koʻrinishi va xususiyatlari jixatidan ham boʻlinadi. Mas, ostki qavati qattiq muzdan iborat firn muzligi, soʻngan vulkan kraterlarida joylashgan kaldera muzligi, yuqori qismiga qor toʻplanadigan havza, quyi qismi muzlik tilidan iborat vodiy muzligi va X..K. Bulardan tashqari, vodiyda sharsharaga oʻxshab osiliv turgan osma vodiy muzligi, togʻning ikki yon bagʻriga oqib tushgan xurjun shaklidagi muzlik (Pomirdagi Nalivkin muzligi), yassitogʻlarda joylashgan Skandinaviya tipidagi muzlik, materikni qoplab olgan Grenlandiya tipidagi materik muzligi (Arktika va Antarktidada) bor. M. chuchuk suv manbai hisoblanib, ayniqsa, qurgʻoqchil rayonlarda (mas, Oʻrta Osiyoda) katta ahamiyatga ega. Oʻrta Osiyo togʻlarida 7000 gayaqin kattakichik M. bor. Ularda taxminan 2000 km³ suv boʻlib, u Oʻrta Osiyo daryolaridan deyarli 12 yil davomida oqadigan suv miqdoriga teng. Oʻzbekistondagi koʻpgina yirik daryolar, mas, Amudaryo, Sirdaryo, Zarafshon, Chirchiq, Soʻx va boshqa M.dan boshlanadi va respublika xalq xoʻjaligidagi shirkat va dehqon fermer xoʻjaliklari yerlarini.suv bilan taʼminlashda katta ahamiyatga ega. M.dagi suv resurelaridan toʻgʻri va ratsional foydalanish uchun muzlik rejimini, tashki va ichki jarayonlarini bilish lozim. Bu ishlar bilan asosan, glyasiologiya fani shugʻullanadi. Oʻrta Osiyodagi M., asosan, Oʻzbekiston FA, Oʻrta Osiyo Gidrometeorologiya instituti va qoʻshni mamlakatlar ilmiy markazlari tomonidan oʻrganilmoqda.^[4]
Shubhasiz, siz hech qachon a haqida eshitgansiz Qor ko'chkisi. Bu to'satdan paydo bo'lgan shiddatli qor yog'ishi. U substrat va materiallarni mustahkam zamin va o'simliklarning bir qismi sifatida birlashtirishi mumkin. Ko'p odamlar qor ko'chkisi bilan qanday kurashish kerakligini va uning kelib chiqishini yaxshi bilishmaydi.
Shu sababli, biz ushbu maqolani sizga qor ko'chkisi paytida qanday xususiyatlar, kelib chiqish va harakatlar haqida bilishingiz kerak bo'lgan hamma narsani aytib berishga bag'ishlaymiz.

Bu qorning katta blokidir, u oxir-oqibat qor to'planishi tufayli tog'larga qulab tushadi. Aynan nishab va qor birgalikda qorning o'z vazniga yog'ingarchilikni keltirib chiqaradi. Shuni unutmaylikki, tortishish kuchi doimo o'z ishini bajaradi va barcha qorlarni eng past balandlikka tortadi.