Qoraqalpoq davlat universiteti huzuridagi

Tadqiqotning maqsadi XIX asrning 70-yillari – XX asrning 80-yillarning birinchi yarmida Orol dengizi va Amudaryo suv yo’llari tarixini ochib berishdan iborat.
Tadqiqotning vazifalari:
Turkiston general-gubernatorligi davrida Orol va Amudaryo flotiliyasi faoliyatini tahlil etish;
1917-1922-yillarda Amudaryo flotiliyasining o’lkadagi voqealarga siyosiy va harbiy ta’sirini o’rganish;
1923-1936-yillarda suv yo’llarining xalq xo’jaligini rivojlantirishdagi o’rnini yoritish;
1937-1941-yillarda Xorazm vohasi va Qoraqalpog’istonning ijtimoiy-iqtisodiy hayotida suv yo’llarining ahamiyatini ko’rsatib berish;
Ikkinchi jahon urushi yillarida Orol dengizi baliqchilarining g’alabaga qo’shgan hissasini ochib berish;
Urushdan keyingi yillarda xalq xo’jaligini tiklashda suv yo’llarining tutgan o’rnini yoritish;
Suv yo’llarining inqirozi va uning Orolbo’yi aholisi hayotidagi oqibatlarini tahlil etishdan iborat.
Tadqiqotning obyekti sifatida XIX asrning 70-yillari – XX asrning 80-yillarning birinchi yarmida Orol dengizi va Amudaryo suv yo’llari tarixi belgilangan.
Tadqiqotning predmetini XIX asrning 70-yillari – XX asrning 80-yillarning birinchi yarmida Orol dengizi va Amudaryo suv yo’llarining xalq xo’jaligini rivojlantirishdagi o’rni, Xorazm vohasi va Qoraqalpog’istonning ijtimoiy-iqtisodiy hayotida suv yo’llarining ahamiyati, inqirozi va uning Orolbo’yi aholisi hayotidagi oqibatlari bilan bog’liq jarayonlar tashkil etadi.
Tadqiqotning usullari. Dissertatsiyada sivilizatsion yondashuv asosida tarixiy-xronologik, tarixiy-madaniy vorisiylik va izchillik, qiyosiy-tarixiy tahlil, induktiv va deduktiv kabi usullardan foydalanilgan.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
XIX asr oxiri-XX asr boshlarida Orol flotiliyasini rivojlantirishga qaratilgan tadbirlarni amalga oshirilishi Amudaryo flotiliyasining transport kontoralari tomonidan Xiva xonligi va Amudaryo bo’limidan Orol portiga paxta, beda urug’i, teri, gazlama, qorako’l terisi va jo’n mahsulotlarini tashish hajmini ko’paytirishga imkon berganligi dalillangan;
XX asrning boshida Orol dengizida kema qatnovi boshlanishi dengiz bo’ylarida aholi manzilgohlari va unda yuzlab uylar qurilishiga turtki bo’lib, xususiy kemasozlik korxonalari, aksiyadorlik jamiyatlarini shakllanishi transport infrastrukturasini vujudga kelishiga xizmat qilganligi asoslangan;
Xorazm vohasi uchun Amudaryo flotiliyasining tashkil etilishi katta progressiv ahamiyatga ega bo’lib, u vohaga temir yo’lga chiqish imkonini berib, ushbu hududni Markaziy Rossiya bilan bog’lash bilan birga Amudaryo bo’limi shaharlari o’rtasida to’g’ridan-to’g’ri xavfsiz yo’llar paydo bo’lishiga xizmat qilganligi asoslangan;
Amudaryo floti ham avvalo, hukumat manfaatlari yo’lida tashkil etilgan bo’lsa-da, Orol dengizi va Amudaryoda yuk tashish bilan harbiy flotiliyadan tashqari shaxsiy kemalarning egalari ham shug’ullanib, keyingi faoliyatida aholining manfaatlari yo’lida ish olib borganligi isbotlangan;
1941 yilda Ikkinchi jahon urushning boshlanishi bilan frontga ketgan dengizchilar va kema jamoasi o’rnini ayollar va yosh bolalar egallashiga qaramasdan Qoraqalpog’istondagi barcha xizmatga yaroqli kemalardan to’liq foydalanilib, qo’shinlar va yuklar daryo va dengiz transportida Amudaryo va Orol dengizi orqali tashilishi natijasida ushbu tarmoq O’zbekiston Respublikasi transporti va aloqasining muhim bo’g’iniga aylanganligi ochib berilgan.