Qoraqolpoq davlat universisteti yuridika fakelteti 108-guruh talanasi egamberdiyev ulmasbekning davlat huquqi va tarixi fanidan mustaqil ishi

Qoraqolpoq DAVLAT UNIVERSISTETI YURIDIKA FAKELTETI 108-GURUH TALANASI EGAMBERDIYEV ULMASBEKNING DAVLAT HUQUQI VA TARIXI FANIDAN MUSTAQIL ISHI

1.Qadimgi Xitoyning davlat tuzumi. 2. Qadimgi Xitoy huquqiy tizimi konfutsiylik va legizm falsafiy ta’limotlari 3. Miloddan avvalgi X- asrda Chjou davlatida van – Mu tomonidan 3000 ta moddaSI

MAVZU: QADIMGI XITOYDA JINOYAT HUQUQI VA XUSUSIYATLARI

Xitoy Markaziy va Sharqiy Osiyodagi eng qadimgi davlatlardan biridir. Arxeologik qazilmalarning tasdiqlashicha, Xitoyning ko‘p joylarida neolit davriga mansub manzilgohlar bo‘lganligi aniqlangan. Eng qadimgi Xitoyda ko‘p sonli qabilalar yashagan. Qabila oqsoqolining hokimiyati otadan o‘g‘ilga emas, otadan ukaga o‘tgan. Eng qadimgi Xitoy qabilalaridan miloddan avvalgi II ming yillik boshlarida Xeanxe (Sariq daryo) qirg‘oqlariga shimoldan ko‘chib kelgan Shan qabilasi ayniqsa kuchayib ketgan. Bu qabila boshqa qabilalarni bo‘ysundirib, Xuanxe daryosi havzasining ko‘p qismini egallab olgan. Shunday qilib, Xitoyga janubi-sharqdan, ayniqsa shimoldan xilma-xil urug‘lar va qabilalar kirib joylashgan. 54 Aholi daryo bo‘yidagi kichik-kichik qishloqlarda yashagan. Dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik va savdo-sotiqning rivojlanishi aholi orasida mulkiy tengsizlik va tabaqalanishga olib kelgan. Bu hol Sharqiy Xitoyda dastlabki davlatlarning vujudga kelishi uchun imkoniyat yaratgan.

Qadimgi Xitoy davlati tarixi quyidagi to‘rt davrga bo‘lib o‘rganiladi: – Qadimgi Xitoy davlatining tashkil topishi – Shan (In) davlati (mil. avv. XVIII–XII asrlar); – Chjou davlati (mil. avv. XI–III asrlar); – Sin podsholigi (mil. avv. 221–207-y.); – Xan podsholigi (mil. avv. 206-yildan milodning 220-yiligacha

Qadimgi Xitoy davlati tarixi quyidagi to‘rt davrga bo‘lib o‘rganiladi:

Xitoy manbalarida aytilishicha, Qadimgi Xitoyda davlat miloddan avvalgi XVIII asrda Sya qabilasining Shan qabilasi tomonidan bosib olinishi natijasida tashkil topgan. O‘sha vaqtda shan qabilasi boshlig‘i Chen Tan ismli shaxs davlatga asos soladi. Shu bois u hukmdor qabilaning nomi bilan Shan davlati deb atalgan. Shan sulolasi qulaganidan so‘ng In degan nom yuritilgan. Chen Tan Xitoyning birinchi podshosi (podsho – van) bo‘lgan. Dastlabki davlatning tashkil topishi avvalo ishlab chiqarish, yer va suvni boshqarish va ulardan foydalanish, hududlarni himoya qilish zaruratidan kelib chiqqan. Qolaversa, ibtidoiy tuzum organlari katta hududni boshqarish uchun yaramay qolgan. Shu maqsadda maxsus davlat apparati tashkil etilgan. Bu butun ilohiylashtirilgan van, butun jamoaga qarama-qarshi turuvchi boshqa kishilardan iborat ma’muriy apparatning tashkil etilishida namoyon bo‘lgan.
Miloddan avvalgi IV asrda kuchayib ketgan Sin podsholigi miloddan avvalgi 221-yilda mamlakatni birlashtirib, yagona Sin podsholigiga asos soladi. Bu davrda mukammal qonunchilik tizimi joriy etiladi. Davlatni markazlashtirishga qaratilgan islohotlar o‘tkaziladi. Podsho In Chjen davrida (mil. avv. 241–210-y.) sharqiy, shimoliy va janubiy hududlar hisobiga yirik imperiyaga asos solinadi.
Miloddan avvalgi 209-yilda ijtimoiy ahvolning butun mamlakatda xalq qo‘zg‘olonlari bo‘lib o‘tadi. Ungyomonlashishi sababli a Lyu Ban ismli qishloq oqsoqoli boshchilik qiladi. Sin davlati halokatga uchraydi. Miloddan avvalgi 202-yilga kelib Lyu Ban tarafdorlari g‘olib chiqib, u o‘zini yangi Xan sulolasining podshosi deb e’lon qiladi. Shu tariqa Sin podsholigi tugatilib, o‘rnida Xan podsholigi paydo bo‘lgan

• Milodiy II asrning ikkinchi yarmiga kelib Xitoyda siyosiy va ijtimoiy hayotda og‘ir vaziyat vujudga keladi.

• VEY

2. SHU
3.U
220-yilda Xan podsholigi Vey, Shu va U kabi davlatlarga bo‘linib ketadi.