Qos medrese arxitekturalıq ansamblı

Labi hawiz arxitekturalıq ansamblı. XVII asirde qurib pitkerilgen Buxara daǵı kem ushraytuǵın hám iri arxitekturalıq ansambllerden taǵı biri Labi hawiz bolıp tabıladı. Ansambil quramına kiretuǵın Ko'kaldosh medresesi, 1568-1569 - jıllarda, Toplambegi xanaqosi, 1622-jılda qurib pitkerilgen. Arxitekturalıq ansambldıń oraylıq elementin Labi hawiz quraydı. Hawizdıń eni 36 m, boyı 45, 5 m, tereńligi 5 m. Hawiz diywalları sırıqlar menen bekkemlenip, maydalanǵan tas hám topıraq menen toldırılǵan hám shibbalangan. Marmardan qıyalar islengen. Hawizdıń ózin ansambldı birlestiruvchi elementi retinde júzege keliw etiliwi Oraylıq Aziya qala arxitekturasınıń jetiskenligi bolıp tabıladı. Házir hawiz átirapı tut terekleri. shınarlar menen oralǵan, onda zamanagóy shayxana, asxana hám basqa hordi q shıǵarıw jayları jaratılǵan. Labi hawizdıń atı boyınsha birpara ráwiyatlar bar. Buxara amirining ministri - toplambegi meshittegi keń namazxanaın qurib bitkazgandan keyin onıń qasında bir áyelge tiyisli bolǵan jerde iri suw hawizı qurıwshı bolıp, odan jaydı alıwǵa razılıq so'raydi. Biraq ministr ol áyelden biykarlaw juwabı ni aladı. Sonnan keyin ministr hayaldıń háwli astından kanal ótkeredi. Suw úydiń diywalların yemira baslaydı. Bul hádiyseden keyin hayal háwlisin ministrge beriwge májbúr boladı. Bul jerdiń atı áne sol zorlıqshılıqtan kelip shıqqan hám ol óz waqtında «Xavuzi zorǵa» (Zorlıqshılıq hawizı ) dep atalǵan dep ataladı. Joqarıda kórsetip ótilgeni sıyaqlı, ansambldıń arqa-shıǵıs tárepinde Ko'kaldosh medresesi júzege keliw etilgen. Onı Buxara amirining ministri Qulbobo Ko'kaldosh qurdirgan. Bul medrese Labi hawiz ansamblındaǵı eń úlken jay hám Buxaradag eń úlken medrese esaplanadı.


Qos medrese arxitekturalıq ansamblı. Qos medrese ansamblı Registon maydanınıń qublası - batıs tárepinde jaylasqan. Bir kósher boyınsha qarsısında turıwshı eki qurılıs jaratıw usılı Buxara arxitektorchiligi ushın tán tárep bolıp tabıladı. Olardan biri - Modarixon medresesi 1566 - 1567 - jıllarda, ikkinc hi - Abdullaxon medresesi 1588 - 1590 - jıllarda júzege keliw etilgen Modarixon medrese batısqa qaratıp jayiashtirilgan bolıp, Abdullaxonning anası húrmetine qurılǵan. Medrese sızılması trapetsiya formasında. Bas fasad úlken bosaǵa, eki qabatlı áywan hám zodiak - gúldásteler menen bezalgan. Bosaǵa hám múyeshler degi gúldásteler sirkor gerbishler menen párdazlanǵan. Toqilar arasındaǵı bag'allarga kafeller menen geometriyalıq sırtqı kórinisler berilgen. Medresediń basqa jerleri bezewsiz islengen. Medrese ortasında tuwrı tórtmuyush hovl i, onıń átirapında teris aywanlı ójireler bar. Jay múyeshlerinde oqıw xanasılar jaylastırılǵan. Qurılıs konstruksi sol ásir Buxara arxitektorshılıǵına tán túrde islengen, yaǵnıy diywaldıń eki shetsi miytin gerbishten terilip, ortası qurılıs shıǵındıları menen toldırılǵan. Birpara pikirlerge kóre, bul sheshim qurılıstı máńgiligine unamsız tásir etedi. Ólshemleri menen kisin tańlanıwǵa salatuǵın, uzaqtan qaraǵanda sızıqları jetilisken, bezewlerdiń pıtken forması hám tınıqlıǵı menen ayqın kózge t ashlanadigan arxitekturalıq ansambldıń qoyilmaqom uyqaslashganligi arxitektorshılıq hám qurılıs texnikasınıń joqarı dárejege eriskenliginen gúwalıq beredi.

Patsha Bakr arxitekturalıq ansabli. Buxara shahr ining batıs tárepinde, odan 5 km uzaqlıqta jaylasqan. Sumitan awılında Jo'ybari shayıqlarınıń qaladan sırtdaǵı nekropoli - Patsha Bakr qurılǵan. Zıyaratgohning bas kompleksi 1560 - 1569 - jıllarda júzege keliw etilgen. Kompleks uzaq waqıt qáliplesken. Mazarla r, dárwaza, háwli, koridor, kóp sanlı qábirler ústi imaratları qurılǵan. Patsha Bakr aqırǵı ret Ǵárezsizlik dáwirinde restavratsiya etildi. Arxitekturalıq kompleks negizin tashkil etken meshittegi keń namazxana (arqada ), medrese (qublada ) hám namazgoh (batısda ) arasındaǵı sahn sıpa formasında. 1900 - jılda onda úlken bolmaǵan minar qurılǵan. Meshittegi keń namazxana gúmbezli bólme (9 x15, 8 m) hám bosaǵadan ibarat. Xon fasadning qos qabat áywanları hám bosaǵası ózine tartatuǵındor islengen bolıp, bosaǵanıń eki qanatı gúldásteler menen danıqlı kórinedi. Bosaǵa bezeginde kafelden terilgen iri kufiy xatlar dıqqattı jalb etedi. Gúmbezdiń ostki konstruksiyası talay quramalı. Xananı eki, áywan keseine baylanıstırıp, gúmbez ushın tiykar bolǵan. Medrese bosaǵası keńlew, fasadni derlik iyeleg an. Bosaǵa dahanasi úsh áywanqa bólingen. Oqıw xanası saraylı, ortası gúmbez menen jasırılǵan. Medresediń qaptal fasadlari qos qabat áywanlar qatarın tákirarlaydı Meshit hám meshittegi keń namazxananıń bas fasadlarini bosaǵa keń gúmbez menen iyelewi, qaptal tárepleri eki qabatlı áywanlardan tashkil tabıwı sol xildagi ımaratlar ushın dástúriy sheshim esaplanbaǵan. Kufiy xatlar hám mayda kafelkorli bezewler uqıp menen islengen. Gúmbezdiń sırtqı kórinisi salawatlı. Meshit maydanı sahnining tórinde jaylasqan. Marjid hám meshittegi keń namazxananıń bas zallari baraban forma daǵı gúmbezler menen jabılǵan. Olardıń intereri janlı islengen. Óz-ara kesilisken arkalar hám chatishib ketken paruslar ústinde áynekchali barabanlar, olardıń ústi bolsa gúmbez menen jabılǵan. XVII asrnirg ekinshi yarımı hám XVIII asirde Buxarada ekonomikalıq hám siyasiy jhatdan tushkunlik júzege kela barǵan. Bul dáwirlerde qurılıslar dawam etse - de, biraq arxitektorshılıq kórkem óneri sezirarli dárejede toqtap qalǵan. Jaratılǵan imaratlardıń sapaları kórkem hám texnikalıq j ihatdan aldınǵılarǵa salıstırǵanda tomenlegen. XVIII ásirdiń kkinchi yarımına kelip Buxara xonligi óziniń ekonomikalıq hám madan iy poziciyasin joǵata baslaǵan.