Qubla Aral boyi ko`llerinin` ekologiyaliq o`zgerisleri. Reje

Qubla Aral boyi ko`llerinin` ekologiyaliq o`zgerisleri.


Reje
1. Aral boyi ko`llerin saqlap qaliw ilajlari
2. Da`r`yaraliq, Moynaq, Baliqshi ko`llerinin` jag`dayi
3. Jiltirbas, Ajibay ko`llerinde islengen jumislar
4. Buring`i ha`m ha`zirgi Aral boyi ko`llerinin` jag`dayi
5. Aral boyi ko`llerin suw menen ta`miynlew imkaniyatlari.
6. Aral boyi ko`llerinin` jag`dayin zonalarg`a bo`liw

A`miwda`r`yanin` quyarlig`inda bir neshe a`sirlik ag`isi menen, ko`p sanli ko`ller payda bolip, o`zine ta`n gidrologiyaliq ta`biyiy jag`day payda etken. Ten`iz suwinin` qa`ddi 53 m ba`lentlikte turg`an waqitta Sudochi, Qarateren`, Ko`kshiel, Aqshako`l h.t.b. ko`ller bolip, da`r`ya suwi ko`p jillari ko`llerdin` suwinin` duzlilig`i azayip, az jillari ten`iz suwi menen baylanisip duzlilig`i ko`beyip o`zine ta`n fizikaliq, ximiyaliq o`zgerislerdi payda etip, bul ko`llerdegi o`zine ta`n biologiyaliq rawajlaniwdi payda etip turg`an.

A`miwda`r`yag`a bir neshe suw saqlag`ishlari quriliwi menen ha`m ken` maydanlardi o`zlestirip diyxanshiliq egiliwi menen A`miw-Buxara, Qaraqum, Qarshi kanallari iske qosildi ha`m da`r`ya suwlilig`ina ta`sir etip to`mengi A`miwda`r`ya ko`llerinin` gidrologiyaliq rejimin o`zgertti. Aral ten`izinin` suwinin` qa`ddisi pa`seyiwi menen bul ko`llerge ten`izde o`z panalig`inan pu`tkilley shig`arip tasladi ha`m ko`llerdin` ta`g`diri tek da`r`ya ha`m izeykesh suwina baylanisli bolip qaldi.
Samanbay gidropostinin` mag`liwmati boyinsha bul ko`llerge ag`in suwdin` kemeyiwi jilina 330 ml.m<sup>3</sup> tan 5 ml. m<sup>3</sup> jetti (Sizilma 2.1.1). Bul jag`dayg`a baylanisli ko`llerdin` maydani kemeyip, ayrim kishi ko`ller tolig`i menen kewip qaldi.


19-su`wret. Samanbay gidropostindag`i jilliq A`miwda`r`ya suw ag`isi

Ha`zirgi waqitta A`miwda`r`ya quyarlig`indag`i ko`llerge suwdin` keliwin ekige bo`liwge boladi .

1. Izeykesh suwi menen ha`rekettegi ko`ller (Sudochi, Qarateren`, Aqshupa, Jiltirbas).
2. A`miwda`rya suwi menen ha`rekettegi ko`ller (Da`r`yaliq, Dawitko`l, Baliqshi, Moynaq, Dumalaq h.t.b).
Izeykesh suwinin` payda boliwi A`miwda`r`ya ha`m Suwenli, Qizketken kanallarinin` suwlilig`ina baylanisli bolip, ag`in suw az jillari (1999-2001j, 2008-2009j) izeykesh suwlarinin` ko`llerge keliwi tolig`i menen toqtamaqta ha`m bul ko`llerdegi suwdin` duzlilig`i ko`beyip, fizikaliq, ximiyaliq ha`m biologiyaliq o`zgerislerdi payda etpekte. Ha`zirgi waqitta da`r`ya quyarlig`indag`i ko`llerdin` jag`dayin u`sh zonag`a bo`liwge boladi.