Quramalı úsh bόlimli forma Ulıwma plan. Kontrasttıń áhmiyeti

Túrli asbap dóretpeleri

Eger da capo ariyasn forma turiniń dáreklerinen biri retinde xizmet etken bolsa, ulıwma vokal naması asbap namaǵa kútá úlken dárejede úlken tásir kórsetken jáne bul namalardıń xarakteri, forma túri hám de kópshilik dóretpelerdiń atlarında óz sawleleniwin tapqan. Tómendegiler vocal muzika menen birdey úlgisi bolıp xızmet etedi:

Háyyiw. Páti — áste hám ortasha. Naması yamasa xorında háreketlerdiń ádetde terbeliwsheń, uyıqlatıwshı xarakteri húkimran boladı.

Barkarola — qayiqta aytılatuǵın qosıq. Páti — ortasha. Nama xarakteri —sokin. Xorı kóbinese suwretleytuǵın mánige iye bolǵan terbeliwsheń háreketti sáwlelendire-tuǵın mániske iye boladı.

Romans, kantsonetta, sózsiz qosıq, serenada hám soǵan uqsawlar. Pát— ortasha, biraq janlı atqarılatuǵıb dóretpeler de ushraydı. Bunday dóretpelerdiń naması da, tiykarınan, qosıq xarakterin saqlap qaladı.

Noktyurn (tungi nama ). Quramalı úsh bólekli sırtqı kórinislerde shet bólimler páti derlik mudamı saldamlı yamasa astenlew, ortasha dárejede boladı. Orta bólimlerde geyde janlaniw júz berip, ol hátte kúshli háreketke aylanıp ketiwi múmkin

(Bunda ekinshi udayı tákirarlanatuǵına menen kelgen eki bólekli forma bul bólimler arasına kirip qalǵan taxta sebepli olar bir-birinen uzaqlastirip, ajıratıp jiberilgen).

Elegiya — muńlı, muńlı pyesa.

Prelyudiya — bul reń-bereń xarakter degi kishi-kishi pyesalar bolıp, kóbinese dáwir formasında yamasa ápiwayı eki hám úsh bólekli formada keledi. Quramalı úsh bólekli formada kemnen-kem ushraydı. Nusqalar atqarıwshı texnikasın jetilistiriw ushın mólsherlengen p'esalar bolıp tabıladı. Ol ápiwayı eki yamasa úsh bólekli, geyde bolsa quramalı úsh bólekli formada keledi. Xarakteri hám pátleri hár túrlı boladı. Forması ádetde ápiwayı úsh bólekli formadan kishi bolmaydı.

Poema, Intermecco, Vagatelle hám basqalar kóbinese eki yamasa úsh bólekli sırtqı kórinislerden birinde jaratıladı, «Yumoreska» hám «Skertso» degen atlar mazmun xarakterinn ańlatadı (skertso tuwrısında XI bobga qarań).

Bunnan tısqarı, qarap shıǵılıp atırǵan sırtqı kórinisler negizinde jaratılǵan programmalı pyesalar («Poriv»— «Kúsh», «Babochki»— «Gúbelekler», «P'erro», «Polishinel'»— «Masqarapaz», «Rucheek»— «Jılǵa», «Ol kamel'ka»—«Uchoq basıda» hám taǵı basqa ) atalatuǵın, sonıń menen birge, kórip shıǵılıp atırǵan formaǵa tiykarlanǵan pyesalar da bar bolıp tabıladı.

Oyınlarda, kúndelik xojalıq qosıqlarında, sonıń menen birge professional muznkanıń kishi kólemli dóretpelerinde payda bolǵan kóplegen tipik ańlatpa qurallar, kóbinese namalıq oylawǵa, sonday-aq iri forma daǵı nama dóretpelerine de sezilerli tásir kórsetedi. Mısalı, Betxovenning úshinshi hám Maskovskiydiń on altınshı simfoniyasida matam marshlari bolıp, olar miynettiń ulıwma kontsepsiyasina kiritilgen; Shaykovskiyning besinshi simfoniyasindaǵi bólimlerden biri — vals bolıp, onıń orta bólegi skripka kontserti—kantsonetta (kishi kantsopa, kishi qosıq ) ni quraydı. Sonıń menen birge, bólek temalar namanıń arnawlı bir túrine tán bolǵan belgilerdi ańlatıwı múmkin: Shuberttiń h-moll simfoniyasi birinshi bóleginiń ekkinshi teması oyınǵa beyim ekenligi anıq kórinip turadı ; Betxovenniń or., 110 daǵı sonatasınıń birinshi teması qosıq xarakterine iye esaplanadı. Maskovskiydiń jetinshi simfoniyasida háyyiw xarakterindegi tema bar hám taǵı basqa.