Qurilish qorishmalari texnologiyasi

“Qurilish qorishmalari texnologiyasi” fanidan
MUSTAQIL ISH
Mavzu: Dekorativ qurilish qorishmalarni ishlab chiqarishda pigment va rangli tsementlarni qo`llash.

Talaba: baxtiyorov Dilmurod Doniyor o`g`li
Guruh: 112-21-guruh QMBo`
Tekshirdi: RAXIMOV SH. T
MUNDARIJA

1. 
   KIRISH…………………………………………………………………….3
   
2. 
   Tsement tarixi(qisqacha)…………………………..……………………….5
   
3. 
   Tsement turlari……………………………………………………………..8
   
4. 
   Sementning fizik-mexanik xossalari……………………………………...13
   
5. 
   Rangli tsementlar uchun pigmentlar …………………………………..…16
   
6. 
   Rangli sement xosh ashyosi.………………………………………............18
   
7. 
   Xulosa…………………………………………………………………….19
   
8. 
   Foydalanilgan adabiyotlar …………………………...…………………...22
   

1.KIRISH
Sementning romansement, portlandsement, glinozyomsement, kengayuvchan, gidravlik qoʻshimchali kabi turlari mavjud. Romansement ohaktoshni 900° gacha kuydirish yoʻli bilan olinadi, keyin maydalab kukun holiga keltiriladi. Xom ashyoning xiliga qarab, romansementning qotish muddati 15 minutdan 24 soatgacha boʻlishi mumkin. Uning mustahkamligi ancha past boʻlib, 25 dan 100 gacha markali boʻladi. Shuning uchun ham uning oʻrnini 20-asr oʻrtalaridan boshlab portlandsement egallay boshladi. Glinozyomsement glinozyom (alyuminiy oksidi)ga boy boʻlgan togʻ jinslari — boksit (alyuminiy rudasi), ohak yoki ohaktosh aralashmasini kuydirish yoʻli bilan olinadi. Kimyoviy tarkibi 40% SaO; 40% A12O3; 6— 8% SiO2 dan iborat. Tez qotishi, mustahkamligining yuqoriligi va minerallashgan suvlarga turgʻunligi bilan ajralib turadi. Markasi 300; 400; 500. Narxi portlandsementga nisbatan 2,5—3 baravar baland. Glinozyomsement katta mustahkamlik talab etiladigan beton va temir-beton konstruksiyalarda, dengiz va minerallashgan suvlar taʼsirida boʻladigan inshootlarda, tezkor yoʻl va qurilish ishlarida, qish sharoitida betonlashda qoʻllaniladi. Kengayuvchan Sementning tarkibida glinozyom sementdan tashqari ohak va gips ham boʻladi; tez qotadi; oʻta mustahkam va suv oʻtkazmas material hisoblanadi. Kengayuvchan Sement gidroizolyatsiya ishlarida, choklarni yopish va taʼmirlash ishlarida qoʻllaniladi. Gidravlik qoʻshimchali portlandsement (baʼzan "putssolan portlandsement" deb ham yuritiladi) Sement klinkeri (toshqoli) va nordon gidravlik qoʻshimchalar (trepel, diatomit, trass, pemza va boshqalar)ni birgalikda maydalash (kukunlash) yoʻli bilan tayyorlanadi. Gidravlik qoʻshimchalar aralashma miqdorining 20—40% ini tashkil etishi mumkin. Bu Sement portlandsementga nisbatan arzonroq boʻlib, gidrotexnika, vodoprovod va kanalizatsiya inshootlarida qoʻllanadi. Agressiv suvlar taʼsiriga chidamli. Sement sanoatda 19-asrdan boshlab ishlab chiqariladi. Tarkibi, xossalari va qoʻllanish sohalariga koʻra, Portland sement oddiy, tez qotuvchan, gidrofob, sulfatga bardoshli, oq rangli, asbest-sement mahsulotlari ishlab chiqarishda ishlatiladigan va boshqalarga boʻlinadi. Portlandsementning tarkibi va sifati asosan klinkerning tarkibi va uning qanchalik mayin tuyilganligiga bogʻliq. Uning eng muhim xossasi suv bilan taʼsirlashganda qotish xususiyatidir. Bu xususiyati marka bilan belgilanadi, Oʻzbekistonda ishlab chiqariladigan Portland sementning markasi 300 dan 600 gacha (marka qancha yuqori boʻlsa, material shuncha sifatli hisoblanadi). Tsementning kuchining muhim xususiyati uning brendidir, bu ushbu binoni tanlash uchun asosdir. Kasbiy-tasniflash uchun loz bazaviy sinovi tsenziyalash uchun asos sifatida qabul qilindi, ularda tsement mahsuloti yuklanardi. Barcha materiallar uchun tezkor qotib qolgan, loydan va plag portlari uchun, marka 40 dan 160 millimetrgacha 40 ga teng bo'lgan va plastmassadan ularning ikkiga ajratilgan namunalar bilan to'ldiriladi. 28 kun ichida 1: 3 massasi. Portlend tsement va portland tsementining tezligi 3 va 28 kundan keyin tekshiriladi. CLAY -O-SETSIYA UChUN SETSION 3 kundan keyin sinov natijalariga muvofiq o'rnatiladi. Natijada tsementning turli xil navlarini belgilash uchun quyidagi shkalasi qabul qilindi: m 100 700. M harfi (yoki kompyuterning belgisi bo'lishi mumkin).
Masalan, M300 tsement, ushbu markaga muvofiq, kublik santimetr uchun 300 kilogrammga bardosh berishi mumkin, 500 kilogramm va boshqalar. Betonda tsementdan foydalanish samaradorligi shunchalik yuqori bo'ladi. Eng ommabop belgilangan kompleks 350 - 500 ni tashkil etadi. Eng bardoshli. Eng bardoshli - bu jamg'armaning qurilishi uchun ishlatiladigan M400 va M500 baholari tsementidir. Tekshiruv ishlari ishi uchun m200 va m300 brendlari ishlatiladi.
Qaysi tsement brendlari yuqoridan tashqari? Tovar ayrim yuklarga bardosh berish qobiliyatidan tashqari, tsement boshqa parametrda, shuningdek, qurilish materialida mavjud bo'lgan turli xil qo'shimchalar tsementining umumiy hajmining foizi. Qo'shimchalar metallurgiya zavodini yoki gips chiqindilaridan yoki gips chiqindilaridan iborat bo'lishi mumkin. Ushbu parametr D harfi bilan ko'rsatilgan.

2. Tsement tarixi(qisaqacha).
Burun buyumlar qadimda foydalanish boshladi. Birinchi u xom loy edi. Tufayli olish va tarqatish qulaylik uchun hamma joyda qo'llaniladi. Lekin, chunki kuchsiz yopishqoqligi va loydan barqarorlik muomala materiallari issiqlik yo'l berdi. Misrda ilk sifatli qurilish materiallari tayyorlandi. Bu ohak va gips. Ular havoda qotib qobiliyatiga ega, va shunday qilib, keng ishlatilgan. Bu qurilish materiallari, talablarga javob hali navigatsiya rivojlana boshladi yo'q. Bu suv chora qarshi edi, yangi modda zarur bo'ldi. XVIII asrda, u moddiy ixtiro qilindi - romantsement. Bu suvda va havoda qattiq qilgin, mumkin bo'lgan mahsulot hisoblanadi. Lekin sanoati oshdi rivojlantirish yaxshi materiallari va majburiy xususiyatlarini talab qiladi. XIX asrda u majburiy uchun yangi modda kashf etilgan. Bu Portlend tsement deyiladi. Bu moddiy, bu kun uchun ishlatiladi. insoniyatning rivojlanishi bilan bog'lovchi yangi talablar qo'llanilishi. Har bir sanoati uchun zarur xususiyatlarga ega o'z brendini foydalanadi. Mamlakat ekonomikasini yanada yuksaltirish hamda mehnatkashlarning moddiy va ma’naviy ehtiyojlarini tobora to‘laroq qondirishning ulug‘vor istiqbollarini amalga oshirishda sement katta ahamiyatga ega. Sement elektroenergetika sohasining elektr energiya ishlab chiqarishni ta’minlovchi yirik gidrouzellari, neft sanoati qon quduqlari, gaz sanoati quvurlari, ko‘mir va slanets sanoati korxonalarining mehnat qilish uchun xavfsiz sharoitni ta’minlaydigan vositalari, metallurgiya va kimyo sanoatining pechlari, mashinasozlik sanoati uskuna va asboblarining ish unumi va muallaqligini belgilovchi asoslari, stanoksozlik va instrumentlar sanoatining tabiiy qattiq material va qotishmalar ishlatiladigan qirquvchi va ko‘makchi instrumentlarini tayyorlash va qurishda arzon xom ashyodir. Erni sug‘orish, shahar va sanoat korxonalarini suv bilan ta’minlash, kemachilik va baliq ovlashni rivojlantirish, suv toshqinining oldini olish vazifasini kompleks ravishda hal etishga imkon beradigan yirik inshootlar - suv havzalari va to‘g‘onlar sementdan quriladi. Davlat kolxoz va xo‘jaliklararo chorvachilik komplekslari, mexanizatsiyalashtirilgan ferma va parrandachilik fabrikalari, temiryo‘l va avtomobiltransport magistral yo‘llari, aholi punktlari, uy-joy rayonlari, sanoat komplekslarini qurishda sement juda qo‘l keladi (41- rasm).
Sement korxonalarining mahsuli - klinker nomi bilan ataluvchi sun’iy tosh shisha va g‘isht kabi qurilish materiallari gruppasiga kiradi.
Holbuki, u XIX asrning boshlarida yaratilganidan nisbatan yosh mahsulotdir.
Inson betonni qadimdan sun’iy qurilish materiali sifatida ishlatgan. O‘sha davrda kishilar tuproqni qorayotganda unga somon, o‘t-o‘lanmalar qo‘shib, quyosh nirida qurib mustahkamligi tabiiy tosh mustah-kamligiga bir oz bo‘lsa-da yaqin bo‘lgan sun’iy tosh olganlar. SHu tariqa hozirgi zamon sement betonining eng ibtidoiy va sodda turi tuproq-betonining yaratilishiga asos solingan. Bunday beton qadimga uy-joy, qal’a, to‘siq, devor qurish uchun ishlatilgan. Tuproq-beton va g‘ishtdan yasalgan ulkan er ustki inshootlari qatoriga Osiyo qit’asida qad ko‘targan Ulug‘ Xitoy devori ham kiradi.
Qadimdan bog‘lovchi modda sifatida tuproq-beton bilan bir qatorda gips, oxak va ular asosida olingan betonlar ham ishlatilgan. 140-190^o haroratda qizdirib olingan qurilish gipsdan (alebastr) Misrda eramiz-dan 2000-3000 yil ilgari piramidalar qurilishida foydalangan eramiz-dan taxminan 2600 yil ilgari Misrda boshlangan. I-II asrlarda esa u qa-dimgi Rimda keng qo‘llanilgan. Bog‘lovchilar asosida g‘ishtdan qurilgan inshootlarga Kievda qurilgan “Desyatinnaya cherkovi” va 1045 yili Novgorodda qurilgan “Sofiya ibodatxonasi” kiradi. Ammo tuproq, gips, ohak bog‘lovchi moddalar sifatida ishlatilganda undan qurilgan inshootlar ko‘pga chidamagan. Tuproq-beton suv ta’sirida shishalar va nurar, gips, ohak-betonlar esa namlanish natijasida uvalanar edi. SHuning uchun asrlar davomida insoniyat bunday moddalar o‘rniga boshqa mustahkam va namga chidamliroq bog‘lovchilar yaratish ustida ishlanishlar olib bordilar. Rimlik tarixchi Vitruviyaning qayd etishicha, olib borilgan izlanishlar natijasida ohak bilan g‘ovak vulqon jinsini aralashtirish natijasida suvga chidamli massa olindi. Betonning suvga chidamliligi Neapol shahri yaqinidagi Putssuolidan qazib olingan qo‘shimchaga bog‘liq edi. SHuning uchun bu bog‘lovchi putssuolan nomi bilan atalib, to‘g‘on, ko‘prik va akveduklarning qurilishida keng qo‘llangan. Keyinchalik kishilar ohaktoshga pishiq g‘isht uni, vulqon jinslari kuli, engil tog‘ jinslari - diatomit, trepel, pemza, tuf, trass kabi moddalarni qo‘shish foydali ekanligini aniqladilar.
XVIII asr boshlariga kelib, rus quruvchilari kuydirilayotgan ohak-toshga tuproq qo‘shilganda ohakning suvda qotishi va mustahkamlanishi tezlanishini aniqladilar. Suvga chidamli bunday gidravlik bog‘lovchilar avval siment, so‘ngra sement nomi bilan atala boshlagan. XVIII asr oxi-rida esa angliyalik Parker kuydirilgan tuproq “pochka” lari suvda so‘n-masligi, ammo maydalangan tez so‘nishi va qotishi mumkinligini aniqla-di. SHu tariqa yangi bog‘lovchi - romansement bunyodga keldi. Bir oz vaqt o‘tgach, fransuz olimi Vika ushbu tuproq, “peska”lari aslida mergel nomli tog‘ jinsi bo‘lib, ohak bilan tuproq aralashmasidan iborat ekan-ligi va sement olish uchun tabiatning tayyor bebaho aralashmasi ekanli-gini topdi. Rus olimi V.M. Severegin esa bu yangi bog‘lovchini olish usu-li va xossalarini mukammal o‘rganib chiqdi. XIX asr o‘rtalarigacha ingliz-fransuz-rus olimlari ishtirokida yaratilgan va takomillashti-rilgan romansementi dunyoda asosiy sement bo‘lib, hukmronlik qildi. YAngi portlandsement nomli mineral bog‘lovchining yaratilishigina revo-lyusiya qildi, beton va temir-beton davrining yangi tengsiz sahifasini ochdi.