Qurilish tashkilotlarida buxgalteriya hisobining xususiyatlari bob. Qurilish tashkilotlarida buxgalteriya hisobini tashkil qilish asoslari

Urazov K.B.Buxgalteriya hisobi va audit. Oliy o‘quv yurtlari uchun.

• 
  Т.: 0‘qituvchi, 2004.
  

23. 
    bob. ULGURJI SAVDO KORXONALARIDA TOVAR OPERATSIYALARINING HISOBI
    
    1. 
       Ulgurji savdo korxonalarida tovar operatsiyalarining mohiyati va ularni amalga oshirish shartlari
       

Ulgurji savdo korxonalarining asosiy funksiyasi chakana savdo korxonalariga, Shuningdek tovarlarni o‘zlarining xo‘jalik maqsadlarida ishlatadigan boshqa tarmoq xo‘jalik yurituvchi sub’yektlariga naqd pulsiz shaklda sotish hsoblanadi. Buning uchim ularning o‘zlaii oldin tovarlarni turli ishlab chiqarish korxonalari va boshqa manbalardan sotib oladilar. Tovarlarni sotishgachaulguiji savdo korxonalari ularni o‘z!ariningomborlarida saqlaydilar va xaridorlarga tuzilgan shartnomalarga muvofiq sotadilar.
Tovar operatsiyalarini olib borish uchun ulgurji savdo korxonalarida barcha shart-sharoitlarni yaratishi lozim. Bunday shart-sharoitlar, jumladan, quyidagilar hisoblanadi:

• 
  tovar-moddiy boyliklarni but va sifatli saqlanishiga imkon beruvchi barcha kommunikasiya vositalarga, tushirish va yuklash, saralash, o‘lchash, o‘rash, qadoqlash, transportirovkaqilinishiga imkon beruvchi, tegishli ravishdagi parametrlardagi maydonlarga, shuningdek maxsus jihozlangan asbob-uskunalar, texnik hamda texnologik vositalarga va shu kabilarga ega bo‘lgan ombor xo‘jaligining mavjudligi;
  
• 
  tovar-moddiy boyliklar bo‘yicha moddiy javobgarlikni o‘matilishi;
  
• 
  tovar-moddiy boyliklarning kirimi va chiqimini tegishli ravishda hujjatli rasmiylashtirilishi;
  
• 
  tovar- moddiy boyliklarning holati va harakatini soniy va summaviy jihatckin miq.o‘z vaqtida tavsiilovchi ombor va buxgalteriya hisobining yuritilishi.
  

Ulgurji savdoni amalga oshirish shartlari va tartibi 0‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 19-martdagi«Iste’mol tovarlari bilan ulgurji va chakana savdo qilishni tartibga solishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida» 125- son qaror⁶ va 2002-yil 27-noyabrdagi «Yuridik vajismoniy shaxslarni ro‘yxatdan o‘tkazishni hamda ular tomonidan savdo faoliyati amalga oshirilishini tartibga solish

chora-tadbirlari to'g'risida» 407- son qarorva«Ulgurji va chakana savdo faoliyatini ro‘yxatdan o'tkazish va amalga oshirish tartibi to'g'risida Nizom» bilan belgilangan.
Ushbu me’yoriy hujjatlargaasosan 2002-yil 1-dekabrdan boshlab ulguiji savdo bilan yuridik shaxs sifatida ro‘yxatdano‘tkazilgan xo'jalik yurituvchi sub’yektlar ulgurji savdoni amalga oshirish huquq ini beruvchi ruxsat





shartnomalar asosida nazorat-kassamashinalari bilanjihozlangan turg'un savdo tannog‘iga ega bo‘lgan yuridik shaxslarga, maxsus iste'molchilarga. davlat ta’minoti muassasalariga, davlat ta’minoti muassasalarini ta’minlash bo‘yicha ixtisoslashtirilgan savdo firmalariga, o‘z ishlab chiqarish-xo‘jalik faoliyati uchun yuridik shaxslarga ulguiji sotadilar.
Ulgurji savdoni amalga oshirish huquqini beruvchi guvohnomasini olish uchun yuridik shaxslar quyidagi talablargajavob berishlari lozim:

• 
  tovarlarning saqlanishini, turkumlanishini, sortlargaajratilishini va butligini ta’minlovchi o‘z omborlari va asbob-anjomlari mavjud bo‘Igan moddiy-texnika bazasiga ega bo‘ lishi lozim;
  
• 
  ustavjamg‘armasini shakllantirgan bo‘lishi lozim.
  

Ulguiji savdoga ruxsat guvohnomasini olish uchun yuridik shaxslar soliq to‘lovchi sifatida davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan joydagi tuman (shahar) hokimligiga quyidagi hujjatlarni taqdim etishlari zarur:

• 
  ariza;
  
• 
  yuridik shaxsning davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi to‘g‘risida guvohnoma nusxasi;
  
• 
  ustavning «ulgurji savdo» faoliyat turi ko‘rsatilgan, notarial tasdiqlangan nusxasi;
  
• 
  yuridik shaxsda tegishli moddiy-texnik bazasining mavjudligini tasdiqlovchi hujjatlar nusxasi;
  
• 
  ustav jamg‘armasining Nizomda talab qilingan pul mablag‘lari to‘langanligini tasdiqlovchi bank hujjatiningnusxasi.
  

2. 
   Tovar - moddiy boyliklarni sotib olish qiymati (tannarxi) va sotish baholarini aniqlash tartibi
   

Respublikamizning 4-son BHMS «Tovar-moddiy zaxiralar»ga muvofiq tovar-moddiy zaxiralarning sotib olish qiymati, ya’ni tannarxi (Tt), o‘z ichiga quyidagilarni oladi: