Qurilish tashkilotlarida buxgalteriya hisobining xususiyatlari bob. Qurilish tashkilotlarida buxgalteriya hisobini tashkil qilish asoslari

2.3-jadval
Qurilish tashkilotlarida asosiy vositalar chiqimiga doir opera tsiyalarni schotlarda aks cttirish

№	Opera tsiyaning mazmuni	Suinma	Debet schot	Kredit schot	Asos bo‘luvchi hujjat
I. Asosiy vositalarning sotilishi
l.	Asosiy vositani sotisli qiymatiga (QQSsiz)	500000	4010	9210	Shartnoma. schot- faktura
-y	QQS summasiga (agar korxona QQS to‘lovchi va soliq solish obvekti niavjud boMsa)	100000	4010	6410	Shartnoma. schot- faktura
3.	Asosiy vositaning boshlang'ich qiymatiga	600000	9210	01 11­0190	Shartnoma. schot- faktura
4.	Jamlangan eskirishni hisobdan chiqarish	500000	021 1­0290	9210	Shartnoma, schot- faktura
5.	Qayta baholash bo'yicha rezervni hisobdan chiqarilishiua	50000	8510	9210	Hisob-kitob
6	Sotishdan olingan foyda	550000	9210	9310	Hisob-kitob
7.	Sotishdan ko‘rilgan zarar		9430	9210	Hisob-kitob
2. Asosiy vositalarning tugatilishi
l.	Asosiy vositaning boshlang'ich qiymatiga	6000000	9210	0111­0190	Tugatish dalolatnomasi
->	Jamlangan eskirishni hisobdan chiqarish	5000000	021 1­0290	9210	Tugatish dalolatnomasi
3	Qayta baholash bo'yicha rezervni hisobdan chiqarilishiga	250000	8510	9210	Hisob-kitob
4.	Tugatish xarajatlari	100000	9210	6710. 6520, 6990	Tugatish dalolatnomasi, qavdnomalar
5.	Tugatishdan olingan materiallar	200000	1090	9210	Tugatish dalolatnomasi, kirim dalolatnomasi
6.	Tugatishdan olingan foyda	-	9210	9310	Tugatish dalolatnomasi
7	Tugatishdan ko'riigan zarar	650000	9430	9210	Tugatish dalolatnomasi
3. Asosiy vositalarning bepul berilishi
I.	Asosiy vositani bepul berish qiymatiga	50000	4010	9210	Shartnoma. schot- faktura
2	Asosiy vositaning boshlang'ich qiymatiga	600000	9210	0111­ 0190	Shartnoma, schot- faktura
3	Jamlangan eskirishni hisobdan chiqarish	500000	0211­0290	9210	Shartnoma. schot- faktura
4.	Qayta baholash bo'yicha rezervni hisobdan chiqarilishiga	50000	8510	9210	Hisob-kitob
5.	Bepul berishdan ko'riigan zarar summasina	50000	9430	4010	Shartnoma, schot- faktura
4. Asosiy vositalarning ta'sis badali sifatida kiritilishi
l	Asosiy vositani ta'sis badali sifatida berilgan qiymatiga	700000	0610­ 0690	9210	Shartnoma. schot- faktura
'У	Asosiy vositaning boshlang'ich qivmatiga	600000	9210	0111­0190	Shartnoma. schot- faktura
3.	Jamlangan eskirishni hisobdan chiqarish	500000	0211­0290	9210	Shartnoma. schot- faktura
4.	Qayta baholash bo*yicha rezervni hisobdan chiqarilishiga	50000	8510	9210	Hisob-kitob
5.	Olingan foyda	650000	9210	9310	Hisob-kitob, schot-faktura

3. 
   Qurilish mashinalari va mexanizlari ish faoliyatining hisobi
   

Qurilish tashkilotlarida maxsus mashina va mexanizmlar ish faoliyatini alohida hisobga olib borishning obyektiv va sub’yektiv sabablari mavjud. Ularning asosiylariga quyidagilarni kiritish mumkin:
birinchidan, maxsus qurilish mashina va mexanizmlarining qimmat turishi ulardan unumli va samarali foydalanish talabini qo‘yadi;
ikkinchidan, qurilish mashina va mexanizmlaridan qurilish ishlarini bajarishda faqat tegishli bosqichlarda va maqsadlarda ishlatilishi ular ish faoliyatini har bir qurilish obyekti bo‘yicha hisobini olib borishni taqozo etadi;
uchinchidan, ularning qurilish maydonchalariga yetkazib kelinishi, o‘matilishi va ishlatilishi ma‘ lum texnika va mehnat xavfsizliklari shartlariga qat’i amal qilishni, maxsus tayyorgarlikni, kasbiy mahoratni, shuningdek bu maqsadlar uchun qo‘shimcha sarf-xarajatlarni talab qiladi.
Ta’kidlash joizki, respublikamizda qurilish mashinalari va mexanizmlari ish faoliyatini hisobga olish uchun maxsus me’yoriy hujjatlar qabul qilingan emas. Qurilish tashkilotlarida bugungi kunda qurilish mashinalari va mexanizmlari ish faoliyatining hisobiga doir dastlabki hujjatlar, ularni tuzish, ishlovdan o‘tkazish sobiq SSSR davrida tasdiqlangan me’yoriy hujjatlarga asoslanilgan holda amalga oshirilmoqda.
Qurilish mashina va mexanizmlari ish faoliyatini aks ettiruvchi boshlang‘ ich hujj atlar quyidagilar hisoblanadi:

• 
  ko‘tarish krani ishi haqida bildirgi (ESM -1 shakl);
  
• 
  qurilish mashinasi yo‘l varaqasi (ESM-2 shakl);
  
• 
  qurilish mashinasi va mexanizmi ishi to‘g‘risida bildirgi (ESM-3 shakl);
  
• 
  qurilish mashinasi va mexanizmi ishi to‘g‘risida bildirgi-naryad (ESM-
  

3. 
   shakl);
   

• 
  qurilish mashinasi (mexanizmi) ishi hisobi kartasi (ESM-5 shakl);
  
• 
  qurilish mashinalari (mexanizmlari) ishi hisobi jurnali (ESM-6 shakl);
  
• 
  bajarilgan ishlar (xizmatlar) to‘g‘risida ma’lumotnoma (ESM-7 shakl).
  

ESM-1 shakl, ESM-2 shakl, ESM-3 shakldagi hujjatlar balansida
maxsus qurilish mashinalari va mexanizmlariga ega bo‘lgan va ular yordamida boshqa tashkilotlarga xizmat ko‘rsatishga ixtisoslashgan qurilish tashkilotlarida qo‘llaniladi.
Ko‘tarish krani ishi haqida bildirgida (ESM -1 shakl) uning qaysi obyektda ishlagani va baj argan ishining turlari, miqdori, sarflagan vaqti va boshqa ma’lumotlar keltiriladi. Ushbu bildirgi asosida ko‘tarish, krani tomonidan bajarilgan ishning qiymati to‘g‘risida ma’lumotnoma tuziladi. Ma’lumotnoma bosh pudratchi tomonidan imzolanadi va uning muhri bilan tasdiqlanadi. Ushbu hujjat bosh pudratchi vako‘tarish kranida ishlarni bajargan ixtisoslashgan qurilish tashkiloti o‘rtasida hisob-kitoblarni amalga oshirishga asos bo‘ladi.
Qurilish mashinasi yo‘l varaqasi (ESM-2 shakl) mashinistga obyektgayetkazish oldidan to‘ldiriladi. Unda mashinaning nomi, texnik ma’lumotlari, mashinistning ismi-sharifi, unga berilgan topshiriqlar, topshiriqni bajarishga kirishish va uni yakunlash muddatlari ko‘rsatiladi.
Qurilish mashinasi va mexanizmi ishi to‘g‘risida bildirgi (ESM- 3 shakl)da xuddi ESM -1 shakl dagidck boshqa qurilish mashinalari (beton qorish, ekskavator, buldozer, greder va shu kabilar) tomonidan har bir obyektda bajarilgan ishlarning turlari, miqdori, sarflagan vaqti va boshqa ma’lumotlar keltiriladi. Ushbu bildirgi qurilish mashinalari tomonidan bajarilgan ishning qiymati to‘g‘risida ma’lumotnomani tuzishga asos bo‘ladi. Bu ma’lumotnoma ham bosh pudratchi tomonidan imzolanadi, uning muhri bilan tasdiqlanadi hamda bosh pudratchi va ixtisoslashgan qurilish tashkiloti o‘rtasida hisob-kitoblarni amalga oshirishga ascs bo‘ladi.
ESM-4 shakl, ESM-5 shakl va ESM-6 shakldagi hujjatlar o‘z balansida qurilish mashinalari va mexanizmlari bo’lgan barcha turdagi qurilish tashkilotlarida qo‘llaniladi.
Qurilish mashinasi va mexanizmi ishi to‘g‘risida bildirgi-naryad (ESM-4 shakl) natural o‘lchov birliklarida o‘lchanadigan topshiriqlar va bajarilgan ishlarni rasniylashtirishvahisobgaolish uchun qo‘llaniladi. Bu bildirgi qurilish tashkilotida qurilish mashinalari va mexanizmlari uchun mas’ul bo’lgan shaxs tomonidan bir nusxada tuziladi va mashinstlar qo‘ liga topshiriladi. Topshiriqlar va ishlar haqiqatdabajarilgach, buyurtmachi korxonabildirgida topshiriq va ishlarni qabul qilib olganligini imzolaydi va muhr bilan tasdiqlaydi. Ushbu bildirgi nafaqal bajarilgan ishlarni hisobgaolishga, balki mashinistlarga ish haqini hisoblash uchun ham asos bo’lib hisoblanadi.