Qurilish tashkilotlarida buxgalteriya hisobining xususiyatlari bob. Qurilish tashkilotlarida buxgalteriya hisobini tashkil qilish asoslari

24.7-jadval
Tovarlar inventarizatsiyasi natijalarini schotlarda aks ettirish tartibi

л«	Operatsiyaning mazmuni	Summa	Schotlar korrespondensivasi		Asos
			Debet	Kredit
1	Inventarizatsiyada aniqlangan ortiqchalar summasi (hisob baholaridagi qiymati)	10000	2910­ 2990	9390	Taqqoslama dalolatnoma, qaror
2	Inventarizatsiyada tovarlarni sotish baholari oshirilishi; sotish baholarining pasaytirilishi	100000	2910­ 2990 3190	6230 2910­ 2990	Qayta baholash dalolatnomasi
3.	Inventarizatsiyada aniqlangan kamomadlar summasiga	30000	5910	2910-2990	Taqqoslama dalolatnoma, qaror
4.	Kamomadlarnining qoplanishi: moddiy javobgar shaxs zimmasiga korxona zarariga	15000 15000	4730 9430	5910 5910	Qaror, buyruq
5.	Inventarizatsiyada aniqlangan kamomad va ortiqchalar o'zaro qoplanean	30000	2910­ 2990	2910­ 2990	Dalolatnoma, qaror, buvruq

Ulguij i savdo korxonalarida tovar-moddiy boyliklarning balans qiymati ularning egalik huquqida bo‘ Igan barcha tovar va taralarining haqiqiy sotib olish qiymati (tannarxi) summasidan tashkil topadi. Ushbu qiymatni balansda aks ettirish korxonada tovar va taralarning qaysi schotlarda va qaysi baholarda aks ettirilayotganligiga bog‘ liq. Buxgalteriya hisobida tovar va taralar 2900 «Tovarlar hisobi schoti» da sotib olish qiymati (tannarxi) bo'yicha, unga tegishli bo'lmagan tovarlar 004 «Mas’ul saqlashdagi tovarlar» schotida aks ettirilgan bo'lsa, u holda hisob ma’lumotlari bo'yicha tovar va taralarning balans qiymati balans tuzish sanasida 24.1 -chizmada keltirilgan tartibda topiladi.
| Ombor (savdo do'kon)dagi tovar va taralarni inventarizatsiyada aniqlangan summasi |
O'zga sliaxslarning omborlarida mas’ul saqlashdagi tovar va taralarni inventarizatsiyada aniqlangan summasi
O'zga shaxslarga konsignasiya (komissiya) savdosi uchun berilgan tovar va taralarni inventarizatsiyada aniqlangan summasi
Tovar hisobotlariga kirim hujjatlari asosida kiritilgan yo'ldagi tovarlar va taralarning
summasi
O'zga sliaxslarning omborlarda mas'ul saqlashda bo'lgan tovar va taralarini inventarizatsiyada aniqlangan summasi
O'zga shaxslarning omborlardagi konsignasion (komissiya) savdosi uchun olingan tovar va taralarini inventarizatsiyada aniqlangan summasi
Hisobdan hujjat asosida chiqarilgan va jo'natisliga tayyorlangan, lekin haqiqatda
jo'natishga ulgirilmasdan inventarizatsiya pavtida omborda turgan tovar va taralarning summasi

1. 
   chizma. Tovar va taralarning balans qiymatini aniqlash tartibi
   

Agar tovar va taralar ulguij i savdo korxonasida 2900 «Tovarlar hisobi schotlari»da sotib olish xarajatlarisiz, ushbu xarajatlar esa alohida 1510 «Sotib olishga doir qo'shimcha xarajatlar» schotida aks ettirilgan bo'lsa, u holda ularning balans qiymati yuqoridagi sxemada ko'rsatilgan elementlar summasiga 1510 «Sotib olishga doir qo'shimcha xarajatlar» schotining balans tuzish sanasidagi qoldig'ini qo'shish yo'li bilan topiladi.
Agar tovar va taralar ulguij i savdo korxonasida 2900 «Tovarlar hisobi schotlari»da sotish baholarida (sotib olish qiymati, sotib olishga doir qo'shimcha xarajatlar va savdo ustamasi summalari birgalikda) aks ettirilgan bo'lsa, u holda ularning balans qiymati yuqoridagi sxemada ko'rsatilgan elementlar summasidan 2980 «Savdo ustamalari» schotining balans tuzish sanasidagi qoldig'ini ayirish yo'li bilan topiladi.
Tayanchiboralar
Ulgurji savdoni amalga oshirish shartlari - 0‘zbekiston Respublikasi-Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 19-martdagi «Iste’mol tovarlari bilan ulgurji va chakana savdo qilishni tartibga solishga doir qo‘shimchachora-tadbirlarto'g‘risida» 125- sonli qarorva«Ulgurji va chakana savdo faoliyatini ro‘yxatdan o‘tkazish va amalga oshirish tartibi to‘g‘risidaNizom» bilan belgilangan shartlar va tartiblar.
Tovami sotib olish qiymati (tannarxi) - bu tovarlarning sotib olinishi, tashib keltirilishi, bojxona boji, vositachilik haqi hamda boshqa qo‘ shimcha sarflar bilan birgalikda aniqlangan qiymati.
Tovarni ulgurji sotish bahosi- sotib olish qiymati ustiga qo‘yilgan savdo ustamalari bilan birgalikda belgilangan qiymat.
Tovar operatsiyalarini hujjatlashtirish -tovarlar kirimi vachiqimini tegishli hujjatlar bilan rasmiylashtirish.
Tovar va taralar harakati to‘g‘risida hisobot- tovar-moddiy boyliklarning davr boshi va oxiridagi qoldig⁴ i hamda ularning shu davrdagi kirimi vachiqimi to‘g‘risida axborotlarni pul birligida ifodalaydigan, moddiy javobgar shaxslar tomonidan belgilangan vaqtda tuziladigan va buxgalteriyaga topshiriladigan rasmiy hujjat.
Tovarlarning ombor hisobi - tovar-moddiy boyliklarning holati va harakatini son va summaviy ko‘rinishda belgilangan hisob registrlarida yuritish.
Tovarlarning ulgurji sotilishi - tovarlarni katta miqdorda ularga egalik huquqini boshqalarga o‘tkazish hamda hisob-kitoblarni naqdsiz amalga oshirish sharti bilan berilishi.
Schot-faktura - tovarlarning ulguiji sotilishiga guvohlik beruvchi yagona boshlang‘ich hujjat.
Tovarlar kamomadi - tovarlarning inventarizatsiyada aniqlangan haqiqatdagi soni va summasini ularning hisob registrlarida aks ettirilgan soni va summasidan kam chiqishi.
Tovarlarning boshqa chiqimlari-bu tovarlarni o‘zmaqsadlaridaishlatilLshi, sinishi, qurishi, yo‘qotilishi va shu kabi sotishdan tashqari boshqa chiqimlari.
Tovar va taraning balans qiymati - bevosita xo‘jalik yurituvchi sub’yekt mulki hisoblangan tovarlar qoldig‘ining balans tuzish sanasida tannarx bo‘yicha aniqlangan qiymati.
Nazorat uchun test savol -javoblari

1. 
   Ulgurji savdo faoliyati bilan kim shug‘ullanishi muni kin?
   

1. 
   sanoat korxonasi;
   
2. 
   xususiy do‘kon;
   

v) faqat savdo korxonasi;
g) ushbu savdo turi bilan shug‘ullanish uchun ruxsat guvohnomasiga ega bo‘lgan har qanday korxona.

2.