Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

5 misol. Tarkibida 10% tuproq, 10% kum va 2% nam bo‘lgan 10 t ohaktosh 
pishirilganda qancha soʻnmagan ohak ajralib chikadi. Pishirilgan ohakni miqdori va 
aktivligi aniqlansin? 
Yechish.
1. Ohaktosh qizdirilganda buglanadigan suv miqdorini aniqlaymiz:
10000 

0,02 = 200 kg 
2. quruq ohaktosh miqdori 10000 – 200 = 9800 kg teng bo‘ladi. 
3. Pishirish jarayonida tuproq uz tarkibidagi kimyoviy boglangan suvni 
kuyidgicha yoʻqotadi: 
Al
2
O
3

2SiO
2

2H
2
O 
102 + 120 + 36 = 258
Tupirokdagi suv miqdori
ni tashkil etadi. 
Demak, ohaktosh tarkibida qoladigan – tuproq miqdori 
0,1 

9800 (1-0,14) = 843 kg. 
Kum esa pishirish jarayonida xech parchalanmaydi, u ohaktosh tarkibida 0,1

9800 = 
980 kg miqdorida bo‘ladi. 
SHunda toza ohaktosh miqdori 9800 – (843+980)= 7977 kg ga teng bo‘ladi. 
1 t ohaktoshdan 560 kg toza kesak ohak ajralib chikadi 
SaSO
3
= SaO + SO
2 
100 = 56 + 44 
7977 kg toza ohaktoshdan ajralib chikadigan toza ohak miqdori
7977

0,56 = 4467 kg ga teng bo‘ladi. Tarkibidagi tuproq va kum aralashmasini 
ajralib chikmasligini hisobga olsak, 4467 + 843 + 980 = 6390 kg ohak ajralib 
chikadi. 
Ohakni aktivligi (SaO miqdori) 4467:6390 = 0,70 yoki 70% ni tashkil etadi.
14
,
0
257
36

кг
560
100
56
1000



---

61 
Soʻnmagan kukun ohak ishlatilganda, ohak qorishmasini kotgan monolitga aylanishi 
uni suv birikib qotishi hisobiga boradi. Uning qotishi SaO ni suv bilan birikib, xosil 
bo‘lgan (SaON
2
) ni avval kolloid sung kristall xolatga utishi natijasida ruy beradi. 
Ohak bilan suv aralashgan vaqtida ajralib chikadigan issiklik uning qotishini 
tezlashtiradi va mustaxkamligini oshiradi. 
Ishlatilishi. Ohakni asosan gishtdan devor terish uchun va suvok uchun ishlatiladigan 
past markali qorishmalar olishda ishlatiladi. Ohak silikat betonlari, silikat gishtlari va 
boshqa avtoklav buyumlari uchun bog‘lovchi material hisoblanadi. Bo‘lak-bo‘lak 
ohak temir yul vagonlarida, usti berk mashinalarda va konteynerlarda uyilgan xolatda 
tashiladi. Mayda tuyilgan ohak konteynerlarda bitum shimdirilgan koplarda tashiladi. 
Soʻndirilmagan ohakning xamma xillari qurilishda nam ta’sir etmaydigan usti berk 
xonalarda saklanishi kerak. Agar ohak kogoz koplarda boʻlsa, uni 10-20 kun ichida 
ishlatish lozim