Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

2
 (1-Tk) 
Bunda: SiO
2
— klinkerda bog‘langan kremnozyomni miqdori, % Eriydigan
minerallarning miqdorini foizda giltuproq modulining GM qiymatiga ko‘ra hisoblab 
topiladi.
GM > 0,64 bo‘lganda 
% C
4
AF q 3,04 Fe
2
O
3
; % C
3
A q 2,65(Al
2
O
3
 -0,64Fe
2
O
3
) 
GM < 0,64 bo‘lganda 
Bunda AL
2
O
3
 . Fe
2
O
3
— ularning miqdori, %. 
Kalsiy sulfatning miqdorini %, formula bo‘yicha aniqlanadi: %CaS0
4
-1,7% 
SO
3
. Mamlakatda chiqariladigan portlandsement klinkerning mineral tarkibi quyidagi 
oraliqlarda o‘zgaradi: C
3
S 45 — 60%. C
2
S 20-30%. C
3
A
5
-12%. C
4
ALF 10-20%G‘. 
Ularning hisoblab chiqilgan miqdori 98 — 99% ni tashkil qilib, odatda buning 
75 — 82% ni silikatlar minerallari ulushiga 18 — 25% ni esa C
3
A, S
4
AG‘ ga tug‘ri 
keladi. Klinker tarkibida C
3
A va C
3
A miqdori ortiqroq bo‘lganda sementlar juda tez 
qotishadi va tez qotuvchi sementlar ishlab chiqarishda ishlatiladi, agar C
2
S va S
4
AG‘ 
miqdori balanda bo‘lsa, bu holda sementlar sekin —asta qotishadi. C
3
A miqdori
ko‘p bo‘lgan sementlar esa tez tutib qolishadi va boshlang‘ich muddatida tez qotadi, 
ammo sovuqqa va agressiv muhitlarga barqaror emas. 
Klinker tarkibidagi asosiy minerallarning miqdoriga qarab ular 
klassifikatsiyalanadi (tasniflanadi). 
S.D. Okorokov ma’lumotlariga ko‘ra, agarda klinkerni minerologik tarkibini 
o‘zgartirilsa va uning asosida sement ishlab chiqarilsa, bu holda har xil xususiyatli 
bog‘lovchi moddalar olish mumkin. Asosiy minerallarni miqdoriga qarab klinker 
quyidagicha tasniflanadi: