Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Asosiy minerallar miqdori bo‘yicha klinker klassifikatsiyasi (tasniflanishi) 
Klinker 
Miqdori, % 
C
2
S 
C
2
S 
C
3
A 
C
2
AF 
Alitli klinkerda 
>60 
<15 
- 
- 
Normal klinkerda (alit 
miqdori bo‘yicha) 
60-3,7 
15-37,5 
- 
- 
Belitli klinkerda 
<37,5 
>37,5 
- 
- 

---

136 
Alyuminatli klinkerda 
- 
- 
>15 
<10 
Normal 
klinkerda 
(alyuminat miqdori 
bo‘yicha) 
- 
- 
15-7 
10-18 
Sementli 
<7 
>18 
Hozirgi davrda bir necha xil sementlar kashf etilgan va ishlab chiqarilmoqda. 
Jumladan: portlandsement qo‘shimchasiz va faol mineral qo‘shimchalar bilan: tez 
qotuvchi portlandsement, shlakli portlandsement, sulfatga bardoshli portlandsement, 
oq va rangli portlandsement, kul va kul shlakli, shlak — ishqorli, alunit sementlar, 
suvga talabchanligi past bog‘lovchi modda: kengayuvchan va zo‘riqtirilgan, suvni 
utqazmaydigan sementlar va hokazolar. 

---

137 
 
6.2 Klinkerni saqlash, tuyish, sement ishlab chiqarishni nazorat qilish
Portlandsementni ko‘pchilik hossalari xususan faolligi, qotish tezligi, nafaqat 
kimyoviy va mineralogik tarkibi bilan aniqlanadi, balki mahsulotni maydalik darajasi 
bilan ifodalanadi. 
Sement kukuni asosan o‘lchami 5-10 mm dan 30-40 mkm gachan bo‘lgan 
zarrachalaridan iborat. Portlandsementning maydalik darajasi №02, №008 elakdagi 
qoldig‘i va kukuni satxi yuzasisi bilan ifodalanadi. Hozirgi zavodlarda sement №008 
elakda qoldig‘i 5-8% qolchunga, sathi yuzasi 2500-3000 sm
2
/g bo‘lgunga tuyuladi. 
Sementning maydalik darajasi 7000-8000 sm
2
/g dan oshsa, unda uning 
mustahkamligi va qotish tezligi ham oshadi.