Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

2. Eruvchan shisha 
Olinishi.  Eruvchan shisha – natriy silikat yoki kaliy silikatdan K
2
O 

nSiO
2
tashkil 
topgan, havoda kotadigan bog‘lovchi eruvchan shisha xumdonlarda soda aralashgan 
toza kvars kumini natriy sulfat yoki potash (K
2
SO
3
) bilan korishtirib, 1200...1400
o
S 
haroratda pishirib olinadi.
Yuqori haroratda erigan moddalar oʻzaro quyidagicha reaksiyaga kirishadi:
Na
2
CO
3
+ nSiO
2

Na
2
O 

nSiO + CO
2 
K
2
CO
3
+ nSiO
2

K
2
O 

nSiO + CO
2 
Tezda sovutilgan shisha butkasi (Na
2
O 

nSiO
2
va K
2
O 

nSiO
2
) yorilib 
maydalanadi, sung “silikat bo‘laklari” eritilgan xolatda ishlatilishi sababli uni “suyuk 
shisha” deb ataladi. 
Suyuk xolatga keltirish uchun “silikat bo‘laklarini” maydalab avtoklavga solinadi va 
bosimni 4-8 atm ga kutariladi. Natijada bog‘lovchi modda kolloid silikat eritma xosil 
bo‘ladi. 
Eruvchan shishaning xususiyati uning modluli bilan ifodalanadi. SHisha tarkibidagi 
qumtuproq miqdorini undagi natriy oksidiga (yoki kaliy oksidiga) bo‘lgan nisbati 
modul deb ataladi. 
Modulning miqdori katta boʻlsa, shishaning erish xususiyati va chidamliligi 
kamayadi. 
Eruvchan shisha uch modulga ega: katta modulli shisha M =3,5 – 3,9; oʻrtacha 
modulli M =3,0 – 3,5 va kichik modulli M =2,0 – 2,8. 
Uzbekistonda eruvchan shisha ishlab chiqariladi, lekin juda xam oz miqdorda. 
O
Na
SiO
М
2
2


---

80 
Hozirda unga bo‘lgan talab juda kattadir. Qurilishga keltiriladigan suyuk shisha 
aralashmasi tarkibida 50...70% suv bo‘ladi va zichligi 1,3...1,5 g/sm
3
ga teng. 
Qotishi. Eruvchan shishaning tarkibidagi asosiy modda natriy silikat yoki kaliy 
silikat suvda parchalanadi. SHuni hisobiga xosil bo‘lgan kremniy kislotasini geli 
bog‘lovchi xususiyatiga ega bo‘ladi. 
Havodagi SO
2
xam kotirish xususiyatiga egadir: 
NaO 

nSiO
2
+ CO
2
+ mH
2
O 

Na
2
CO
3

nSiO
2

mH
2
O 
Haroratning oshishi va parchalanishini tezlashtirib kremniy kislotasini gelini xosil 
boʻlishini oshirish hisobiga eruvchan shishaning qotish jarayoni juda tezlashadi. 
Na
2
SiF
6
+ 4H
2
O = Si(OH)
2
+ 2NaF + 4HF 
HF + NaOH = NaF + H
2
O 
Ftorli natriy suvda kam eriydi, shuning uchun kremniy kislotasini gelini xosil boʻlishi 
tezlashadi va bog‘lovchi juda tez kota boshlaydi. 
Ishlatilishi. 
Eruvchan shisha kislotaga chidamli qorishma va beton buyumlar tayyorlashda 
toshlarni suvdan va emirilishdan saklash uchun buyash maqsadida, betonning 
zichligini, utga chidamliligini oshirishda, silikat buyoklar, zamaskalar ishlab 
chiqarishda keng ishlatiladi. Bizning respublikamizda eruvchan shishaning 
bog‘lovchi modda sifatidagi axamiyati juda ortib borayapti. U asosida pishirmasdan 
olingan gisht va sun’iy toʻldirgichlar tayyorlash, sifatsiz shlaklar asosida olingan 
qorishma va beton uchun bog‘lovchi modda sifatida ishlatish mumkin. 
«Silikat bo‘lak»ni ochik havoda toza xolatda saklash mumkin. Erigan shisha chinni 
idishlarda, tunuka bochkalarda saklanadi. Uni yozda issikdan, kishda esa muzlashdan 
saklash kerak.