Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

 

---

75 
Ohakni ishlab chiqarishda mexnatni muxofaza qilish 
Ohak ishlab chiqarish korxonalarida avvalo hamma sexlarda havo tozalovchi 
moslamalar doimiy ravishda ishlab turishi kerak. Sexlarda SO
2
konsentratsiyasi 0,03 
m
2
-m
3
dan ohak changi 0,04 m
2
-m
3
dan oshmasligi lozim. Kuydirish asbob uskunalar 
olovdan issiqlikdan himoya qiluvchi moslama bilan ta’minlanishi kerak. 
4.1-jadval
Havoyi ohakni xossalari 
Ko‘rsatkichlar 
Kalsiyli ohak 
Magnezial ohak 
I nav 
II nav III nav I nav 
II nav 
III nav 
SaOQMgO miqdori, % kam emas: 
Qo‘shimchasiz ohakda 
90 
80 
70 
85 
75 
65 
Qo‘shimchali ohakda 
65 
55 
- 
60 
50 
- 
MgO miqdori % ko‘p emas 
5 
5 
5 
20(40) 20(40) 20(40) 
SO2 miqdori % ko‘p emas 
3 
5 
7 
5 
8 
11 
So‘ndirilmagan bo‘lakli ohakda 
so‘ndirilmagan zarrachalar miqdori 
% ko‘p emas 
7 
11 
14 
10 
15 
20 
Ko‘rsatkichlar 
Gidratli ohak 
I nav 
II nav 
SaOQMgO miqdori, % kam emas: 
Qo‘shimchasiz ohakda 
67 
60 
Qo‘shimchali ohakda 
50 
40 
SO
2
miqdori % ko‘p emas 
3 
5 
Ohakni namligi % ko‘p emas 
5 
5 
Elakdagi zarrachalar miqdori % ko‘p emas: 
№02 
7 
7 
№008 
15 
15 
Zichligi: so‘ndirilmagan ohak uchun 3,1-3,3 g/sm
3
35 oraliqda tebranadi va 
kuydirish haroratiga, qo‘shimchalar miqdoriga kuydirmasligi va o‘ta kuydirilganiga 
bog‘liq. Gidratli ohakni zichligi kristall formasidagi 2,23, amorf 2,08 g/sm
3
ga teng. 
Hajmiy og‘irligi: bo‘lakli ohakni kuydirish haroratiga bog‘langan holda 1,6-2,9 
g/sm
3
, maydalangan so‘ndirilmagan ohak uchun: sochiluvchan holatda 900-1100, 
zichlantirgan holatda 1100-1300 kg/m
3
gidratni ohak uchun sochiluvchan holatda 
400-500, zichlantirgan holatda 600-700 kg/m
3
, ohak hamiri uchun 1300-1400 kg/m
3
. 
Plastikli-ohakni muhim xossalaridan biri va u ohakni ushlab turuvchi qobiliyati bilan 
bog‘liq. 

---

76 
Suvga talabchanligi va suv ushlab turuvchi qobiliyati ohakning turiga va 
zarrachalar maydaligiga bog‘liq. Ohak qorishmalari tayyorlaganda odatda 1m
3
ga 
300-350 l suv sarflanadi. Maydalangan so‘ndirilmagan ohakni suv talabchanligi past, 
so‘ndirilgan ohakni (kukun, hamir ko‘rinishida) esa baland. 
Tutib qolish tezligi: so‘ndirilgan ohak asosidagi qorishmalar juda sekin tutib 
qoladi. Maydalangan so‘ndirilmagan ohakli qorishmalari 15-60 min keyin tutib 
qoladi. Ularning tutib qolish tezligi SaO gidratlanishiga va qotish sharoitiga bog‘liq. 
Hajmiy o‘zgarishlar: asosan 3 hil hajmiy o‘zgarishlar bo‘lishi mumkin: hajmiy 
notekislik, cho‘kishi va shishishi, harorat ta’sirida shaklsizlanishi. 
Hajmiy notekislik o‘ta kuydirilgan SaO, MgO zarrachalar qotgan ohaktoshida 
hajmini oshirib gidratlanadi. Natijada ichki kuchlanish yuzaga keladi va buyumlar 
yoriladi. Shuning uchun SaO, MgO lar miqdori talab qilingan normada bo‘lishi 
kerak. Ohak qorishmalari havoda qotayotganda cho‘kishga duch keladilar, chunki suv 
bug‘langan sari qorishma zichlanadi, ularda g‘ovaklar va qisman suv bilan 
to‘ldirilgan ingichka kapillarlar hosil bo‘ladi va ularda kapillar bosim kuchlari yuzaga 
keladi. Bo‘lar esa bog‘lovchi modda zarrachalari va to‘ldirgichlarni birlashtiradi. 
Qorishmalarda bog‘lovchi va suv miqdori qancha ko‘p bo‘lsa, shunda ularni quruq 
muhitda saqlanganda cho‘kishi yuqori bo‘ladi. 
Tutib qolishni boshlang‘ich davrida harorat shaklsizlanishlar maydalangan 
so‘ndirilmagan ohak asosida tayyorlangan qorishmalar uchun kuzatiladi. Uni suv 
bilan ta’sirlashuvida issiqlik intensiv ravishda ajraladi 60-70
0
S gacha va undan 
yuqori. Issiqlik ajralishini va harorat shaklsizlanishini intensivligi ohakni maydalab, 
oshishi ohak suv nisbati pasaytirish oshadi, va aksincha qo‘shimchalar qo‘shilganda 
(SaO ni gidratlanish tezligini pasaytiruvchilar) kamayadi. 
Mustahkamligi: qurilish oxagi asosida tayyorlangan qorishma va betonlarni 
mustahkamligi uning qotish shartlariga bog‘liq. Oddiy haroratda (10-20
0
S) 
so‘ndirilgan ohakli qorishmalar sekinqotadi va 1 oydan keyin 0,5-1,5 MPa 
mustahkamlikka ega bo‘ladi. 

---

77 
Maydalangan so‘ndirilmagan ohak gidratli qotishda 28 sutkadan keyin 
siqilishga bo‘lgan mustahkamligi 2-3 MPa teng. Ohak-qumli qorishmalarni avtoklav 
qotishida mustahkamligi 30-40 MPa ga teng bo‘ladi. Ohakli-qumli betonlar va 
avtoklav qurilish buyumlari suvga, sovuqqa chidamli bo‘ladilar. 
Qurilish oxagidan quyidagilar tayyorlanadi: quruq, havo muhitida va sharoitda 
ishlatiladigan qorishmalar, past markali betonlar tayyorlashda, avtoklav zich va 
g‘ovakli silikat buyumlar ishlab chiqarishda, issiqlik saqlovchi, yengil beton toshlar 
tayyorlashda, aralashtirilgan gidravli bog‘lovchilar (ohak-shlakli, ohak-putssolan, 
ohak-kulli).