Quyash aktivligi hám onın jerge tásiri

Xromosfera hám onıń obektleri

Reje:

• 
  Xromosfera túsinigi.
  
• 
  Xromosferanıń strukturası.
  
• 
  Xromosferanıń obektleri
  

Xromosfera Quyash atmosferasınıń orta qatlamı bolıp, qalıńlıǵı 1215 mıń km ga jaqın. Xromosfera (“xromos”-grekshe reńli bolıp esaplanadı ) nurlanıwı fotosferaga salıstırǵanda júdá kúshsiz bolıp, tiykarǵı nurlanıw bir neshe spektral sızıqlardıń tolqın uzınlıqlaridagina gúzetiledi. Bul spektral sızıqlar vodorod, geliy, ionlasqan kalsiy atomlarining sızıqları bolıp, xromosferani úyreniw, bul sızıqlardıń tolqın uzınlıqlarında baqlaw hám suwretke túsiriw múmkinshiligin beretuǵın teleskoplarda alıp barıladı. Bunday teleskoplar xromosfera - fotosfera teleskoplari dep ataladı.

Ápiwayı refraktor teleskopta Quyashtıń suwreti jasalıp, xromosfera qaysı nurda tekserilmekshi bolsa, sol tolqın uzınlıǵındaǵı nurdúǵana (kóbinese N_ - 6562 A^ yaki Sa II nın N hám K - 3968 A^, 3934 A^) ótkeriletuǵın interferension - polyarizatsion filtr (IPF) ornatıladı. Filtrden keyin xromosferani saylanǵan spektral sızıq tolqın uzınlıǵı daǵı nurda kóriw yamasa kinokamerada suwretke túsiriw múmkin. Xromosferanin qandayda bir spektral sızıq tolqın uzınlıǵındaǵı nurda alınǵan suwreti spektrogeliogramma dep júritiledi.
Spektrogeliogrammadan kórinisishe, xromosferaning strukturası bir jınslı bolmay, talshıqlı xarakterge iye. Xromosferada Quyash daqları da kuzatilsada, biraq ol jaǵdayda daqlar, fotosferadagi anıqlıǵın joǵatǵan halda talay xiralashib kórinedi. Xromosferaning joqarı sapalı spektri Quyashdıń tolıq tutılıwı waqtında alınadı. Ay diskı menen Quyash gárdishiniń tolıq to'silishida (tutılıwdıń ekinshi kontakti momentinde) Quyashdıń shıǵıs tárepinde tek xromosferaning “o'rog'i” ¸rqin sáwlelenedi. Sonnan keyin azmaz ótpey, xromosfera “o'rog'i” Quyashdıń kúnbatıs tárepinde (tutılıwdıń úshinshi kontakti momentinde) sáwlelenedi. Xromosferaning spektri arqa hám batıs “oraq” sáwlelengen momentlerde alınıp uyreniledi. Odaǵı ayqın spektral sızıqlar -geliy, vodorod hám ionlasqan kalsiy atomlariga tiyisli bolıp tabıladı. Spektrda ańsat uyg'onuvchi (oyanıw potensialı qatnası kem bolǵan ) atomlarning emission sızıqları xiralashib, olardıń joqarı oyanıw potensialına iye bolǵan sızıqları ayqınlasadı.
Xromosferada tábiyaatı tárepinen bir-birinen parıq etetuǵın qo'yidagi obiektler gúzetiledi: spikulalar, flokkulalar, protuberanetslar hám Shagilsiwlar.