Quyash hám Jer baylanısları Joba

Quyash hám Jer baylanısları
Joba;

1. 
   Quyash haqqında magliwmatlar.Quyash dúzilisi.
   
2. 
   Quyashtıń jer hám jer atmosferasına tásiri.
   

Kirisiw; Quyash sisteması Galaktikamizdagi quramalı sistemalardan biri bolıp tabıladı. Quyash sisteması Quyash, planetalar, asteroidlar, kometalar, joldaslar, shańlar hám gazlerdan ibarat.Quyash sistemasındaǵı hámme planetalar Quyash átirapında elliptik orbita boylap aylanadı.Bir waqtıniń ózinde planetalar hám olardıń joldasları óz oqları átirapında orbital háreket baǵdarında aylanadı. Quyash da óz o'qi átirapında tap sol jóneliste aylanadı.
Tiykarǵı bólim; Planetalardıń háreket nızamları I. Kepler tárepinen anıqlanǵan. Usı nızamǵa qaray planetalardıń háreket tezligi olardan Quyashǵa shekem bolǵan aralıqqa baylanıslı. Quyash sistemasındaǵı aspan denelerin háreketke keltiretuǵın kúsh Quyashdıń tartıw kúshi bolıp tabıladı.
Quyash — quyash sistemasınıń oraylıq denesi; Jerge eń jaqın jaylasqan juldız.
Quyashta sistemanıń 99,866 % massası (Mo=1,99 T033 g) jaylasqan.
Quyash qızigan plazmali shardan ibarat, radiusı Ko=696000 km.
Ol massası boyınsha Jerden 332958, diametri boyınsha 109 márte úlken.
Ortasha tıǵızlıǵı 1,41 T03 kg/m³.
Jer Quyash átirapında ortasha 29,5 km/sek tezlik penen ellipsoid orbita boylap háreketlenedi.
Jerdiń Quyashdan ortasha uzaqlıǵı 149597870 ±1, 6 km (astronomık birlik); perigeliyda afeliyga qaraǵanda 5 mln. km kemrek.
Quyash betindegi tartılıw kúshi tezleniwi 273,98 m/sek2.
Quyash betindegi effektiv temperatura, onıń tolıq nurlanıwı boyınsha 5770 K ga teń. Jerdi óz orbitasinda ustap turıwshı kúsh 3,6 T021 kg.
Quyash ólshemlerine kóre ortasha sarı juldız bolıp, spektr jaqtılıq Gersshprung — Ressel diagrammasınıń orta bóleginen orın aladı
. Quyashdıń spektral klası S2U.
Quyash Galaktikamiz spiral tarmaqlarınan birinde, Galaktika orayından 10 kps (kiloparsek) aralıqta jaylasqan.
Quyash Galaktika orayı átirapında 200 mln.jıl dawamında bir ret aylanıp shıǵadı. Jaqın juldızlarǵa salıstırǵanda Quyash sekundına 20 km tezlik menen háreket etedi. Quyashdıń jası 5 T09 jıl.