Quyash hám Jer baylanısları Joba

1-keste
Quyashtıń fizikalıq ózgeshelikleri

Ortasha diametri	1.392×10^6 km (109 Jer diametri)
Perimetri	4.373×10^6 km (342 Jer diametri)
Qısıqlıǵı	9×10^−6
Júzesiniń maydanı	6.09×10^12 km² (11,900 Jer maydanı)
Kólemi	1.41×10^18 km³ (1,300,000 Jer hajmi)
Massası	1.988 435(27) × 10^30 kg (332,946 jer massasi)
Tıǵızlıǵı	1.408 g/sm³
Betindegi tartıw kúshi	273.95 m s^−2 (27.9 g)
Ekinshi kosmik tezlik	617.54 km/s (55 Jer IKT)
Sırtındaǵı temperatura	5785 K
Protuberanetsindegi temperature	5×10^6 K
Yadrosındaǵı temperatura	~13.6×10^6 K
Jaqtılıq (LQuyash)	3.827×10^26 Vt ~9×10^27 kd ~3×10^27 kd
Ortasha intensivlik (IQuyosh)	2.009×10^7 Vt m^−2 sr^−1

Ózbekstan milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maǵlıwmatlarınan paydalanılǵan.
Quyash optikalıq hám radioteleskoplar járdeminde tekseriledi. Kosmosqa ushıwlar Quyashdıń Jer atmosferası ótkermeytuǵın qısqa tolqınlı hám korpuskulyar nurlanıwın da tekseriwge jol ashıp berdi.
Quyash óz o'qi átirapında jer sıyaqlı úzliksiz shıǵıstan batısqa qaray aylanadı. Aylanıw tezligi Quyash ekvatorında 2 km/sek bolıp, polyusı tárep azayıp baradı. Ekvatorda aylanıw dáwiri 25, polyusı qasında bolsa 31 sutkaga teń. Quyashdıń tolıq nurlanıwı Quyash zenitda bolǵanda Jer sırtına túsetuǵın jaqtılıq (100 mıń lyuks) boyınsha anıqlanadı.
Jerdiń Quyashdan ortasha aralıǵında, atmosferadan sırtdaǵı jaqtılıq 127 mıń lyuksni; Quyashdıń jaqtılıq kúshi 2,84-1027 shamni quraydı. Quyash dıń tolıq nurlanıw quwatı 3, 83 T026 vt, odan Jerge shama menen 2 T017 vt jetip keledi.
Quyashdıń ishki dúzilisi qatlamlı yaǵniy sferasiman (yadro, ıssılıqtı nur arqalı taralıw oblasti, konvektiv zona, atmosfera ) dúzilisine iye
Yadro-Quyashdıń orayı, basım hám temperatura júdá joqarı, nátiyjede mudami yadro reakciyaları bolıp turadı.
Yadro derlik kózge kórinbeytuǵın hám háreketsiz oǵada joqarı temperaturaǵa iye bolǵan gazlardan ibarat.
Íssılıqtı sırtqı qabıqlarǵa uzatılıwı nur járdeminde ámelge asıriladı, bunda gazlar háreketsiz qaladı. Usı process tómendegishe júz beredı : yadrodan ıssılıq nur oblastiga qısqa tolqınlı dyapozonlarda keledi (gamma nur taratish), ketiwde bolsa uzın tolqınlı (rentgenli) dyapozonlarda ketedi, bul bolsa sırtda tempereturanıń tómenligi menen baylanıslı.
Konvektiv zona ıssılıqtı nur járdeminde tasılıw oblastınıń joqarısıında jaylasqan. Bul oblastda konvektiv jaǵday daǵı kózge kórinbeytuǵın gazlardan ibarat. Íssılıqtıń konvektiv háreketi Quyashdıń orayı hám sırtında basım hám temperaturanıń ayırmashılıqları sebepli júz beredi.
Atmosfera. Quyash atmosferası bir neshe qatlamlardan ibarat :
-Fotosfera. Quyash atmosferasınıń tómen qatlamı. Tikkeley konvektiv oblastining joqarısında jaylasqan. Fotosfera qızigan, ionlasqan gazlardan ibarat. Onıń tómen bóleginde (tiykarında ) temperatura 6000 dáreje, joqarı bóleginde bolsa 4500 dáreje. Fotosfera júdá juqa gaz qatlamınan ibarat ;