Quyosh va quyosh tizimi fizikasi

quyosh va quyosh tizimi fizikasi.

Reja :

1. 
   quyosh tugrisida umumiy ma’lumotlar.
   
2. 
   quyosh spektri va kimyoviy tarkibi.
   
3. 
   quyoshning ichki tuzilishm va atmosferasi.
   
4. 
   Fotosferaning faol elementlari. Xromosfera.
   
5. 
   quyosh faolligining davriy uzgarishi.
   
6. 
   quyosh- Er boglikligi.
   

1. quyosh bepoyon koinotdagi yulduzlarning Erga eng yakini bulib, u quyosh bilan sistema-sining markaziy jismi va bu sistemada yoruglik, issiklik va xayot manbaidir. quyoshning radiusi 696000 km, xajmi 1,41 10³³ sm³ , urtacha massasi 1,99 10³³ g va xamma sayyoralarning jami massasidan 750 marta katta. Urtacha zichligi q 1,41 gG’ sm³.

quyosh sirtida ogirlik kuchi tezlanishi Erdagidan 7 marta katta. quyosh nurlanishining kuzatish mumkin bulgan tashki katlamlariga quyosh atmosferasi deyiladi. quyosh atmosferasidagi xaroratning uzgarishiga karab, u shartli ravishda 3 kismga bulinadi: 1) kuzni kamashtiradigan yoruglik fotosferani (yoruglik sferasi) quyosh gardishi kilib kuzatamiz. Fotosferaning yukori kismida xarorat quyosh uchun eng minimal kiymat - 4300- 4600⁰ q ga teng. 2) fotosferani tashkil etgan modda plazma xolatida.Fakat fotosferada H neytral xolatda xam uchraydi. Boshka elementlar tula ionlashgan buladi. 3) fotosfera kuchli teleskoplpr bilan kuzatilganda, u bir tekis yorug bulmay, kup sondagi koramtir oraliklar bilan ajratilgan. Uzunligi 1000 km bulgan ok donalar xam kuzatiladi. Guruch donalariga uxshash bu donachalar- granulalar deyiladi. Ularning urtacha umri 5 minut bulib, ularni birini urnini ikkinchisi egallab turadi.


2. quyosh spektori va kimyoviy tarkibi.

Nurlanishning kurinadigan kismida quyosh spektori juda kup sondagi kora yutilish chiziklari bilan kesilgan tutash spektordir. Bu kora chiziklar birinchi bulib, avstraliyalik olim Fraungofer 1814 yilda urgangan edi. Shunga kura ularn Fraungofer chiziklari deb aytiladi. Xozirgi vaktda quyosh spektorida  q 3000 A⁰ dan  q 25000 A⁰ gacha bulgan 30 000 ga yakin kora yutilish chiziklari ma’lum.

Bu chiziklarni vujudga kelishi kuyidagicha tushuntiriladi. quyosh atmosferasining yukori katlamlaridagi gazlar uzluksiz spektorning ba’zi soxalarida nurlanishni yutib koladi. Yutilgan energiya xisobiga atom fotoelektrik kuzgatiladi va sponton nur sochish xususiyatiga ega bulib koladi. Ichki katlamlardan (pastdan) kelayotgan energiya turli tomonga, shu jumladan orka tomonga xam sochiladi. Natijada spektorning berilgan Fraungofer chiziklari joylashgan kismi atrofidagi tutash spektorga nisbatan koramtir bulib kurinadi.
quyoshda Mendeleev jadvalidagi 70 ga yakin element bor.
H - 70 %
He - 29 %
kolgan elementlar - 1 %