Quyosh va quyosh tizimi fizikasi

3. quyoshning ichki tuzilishi.
quyoshning ichki tuzilishini va uning energiya manbalari nazariy jixatdan turli-tuman modellar yasash usuli bilan urganiladi.
quyoshning yarim radiusiga teng chukur-likdagi katlamlarning xususiyatlari (para-metrlari) kuyidagicha buladi :
chukurlikda bosim
buladi
buladi
P q6,6 10¹⁴ dinaG’sm² ; R_ - quyosh radiusi, . .
Gaz xolati tenglamasini kullab, chukurlikda. quyosh temperaturasi 3 10⁶ gradus atrofida ekanligi topildi.
⁰q ni topamiz
dan ga balandlik shkalasi deyiladi.
quyosh markazidani temperatura 13 10⁶ gradus, bosim 2,2 10¹⁷ dinaG’sm^2, zichlik  q 130 gG’sm³ atrofida deb xisoblanadi.
Fotosfra ustida joylashgan xromo-sferada buyalgan sfera. Temperatura asta-sekin bir necha 10 ming gradusga kutariladi. Xromosferaning tashki katlamlarida zichlik 10^-5 gG’sm³ darajaga etgan joyda temperatura keskin 10⁶ gradusga kutariladi. Bu soxada quyosh atmosferasining eng tashki siyrak kismi - quyosh toji deb ataluvchi katlami boshlanadi.
Xromosferaning ravshanligi fotosfera yorugligidan 100 lab marta xira. quyosh tula tutilganda kiska vakt davomida xromosferani bevosita kurish mumkin. Bunda u Oy diski chetlari orkasidan kizil rangda urok shaklida, ba’zan ingichka tutash xalka singari kurinib turadi. Xromosferaning kalinligi 12-15 km.
quyosh sochayotgan energiyaning fakat ikki milliarddan bir kismigina Erga tushadi. Erga kelib etgan energiya mikdori quyosh doimiysini ulchash yuli bilan aniklanadi. Er atmosferasidan tashkarida (Erdan quyoshgacha bulgan urtacha uzoklikda) quyosh nurlariga perpendikulyar urnatilgan 1 sm yuzaga 1 minutda tushgan quyosh energiyasi quyosh doimiysi deyiladi. Raketalarda urnatilgan asboblar bergan ma’lumotlarga kura quyosh doimiysi
 q 1,95 kalG’sm²  min q 1,36  10⁶ erg G’sm²  s q 0,136 vtG’sm³ ga teng ekanligi topildi, uning kiymati deyarli uzgarmaydi.
quyoshdan xar tomongan tarkalgan tula energiya S q 4 R² E bir astronomik birlikka teng radiusli sferaning yuzida taksimlanadi va bu sferannig 1 sm² yuzaga vakt birligi ichida quyosh doimiysiga teng  energiya tusha-di, ya’ni S q 4 a² deyish mumkin. Bundan S q 4 R² E q 4 a²  yoki E q a² G’ R²  buladi.
Bu kiymatni Stefan-Boltsman formula-siga kuysak,

buladi. Shu usul bilan topilgan effektiv temperatura T q 5760⁰ q ga teng.
quyoshning tashki katlamlariga xos tempe-ratura turli usullar bilan topilgan. quyoshning ichki tuzilishini urganishda esa nazariya yordam beradi.
Nazorat uchun savollar.

1. 
   quyoshning ximiyaviy tarkibi ?
   

1. 
   quyoshning ichki tuzilishi ?
   

1. 
   quyoshning atmosferasi ?
   

1. 
   Xromosfera ?
   

1. 
   quyosh faoliyatining davriy uzgarishi?
   

1. 
   quyosh bilan erning boglikligi?
   

1. 
   Yadro reaktsiyalari.
   

1. 
   Protuberatsiyalar.
   

1. 
   qonvektsiya zonasi.
   

1. 
   quyoshning radionurlanishi
   

1. 
   Fraungofer chiziklari.
   

Tayanch iboralar : granulalar, Fraungofer chiziklari, quyosh doimiysi, quyosh toji, protuberanetslar, tashki toj, urta toj, quyosh aktivligi, balandlik shkalasi.