Quyosh va sayyoralar. Oy. Quyosh va sayyoralarning kelib chiqishi haqidagi gipotezalar

Sayyoralar nomi	Quyoshdan uzoqligi mln.km	Quyosh atrofida aylanish davri ( Yer sutkasi hisobida)	O’z o’qi atrofida aylanish davri	Xajmi(Yer hajmi 1)	Massasi (Yer massasi 1)	O’rtacha zichligi ( 1g\sm3)	Yuzasida og’irlik kuchi (Yer yuzasida 1
Yo’ldoshlari ning soni
Ichki sayyoralar	Merkuriy Venera Yer Mars	58 108 149.6 228	88 sutka 224.7 sutka 365.25 sutka 1 yil 322 sutka	59 sutka - 23 soat 56’4” 24 soat 37’23”	0.06 0.92 1 0.15	0.05 0.81 1 0.11	5.48 5.2 5.52 3.95	0.38 1 1 0.38	0 0 1 2
Tashqi sayyoralar	Yupiter Saturn Uran Neptun	778 1426 2870 4496	11 yil 315 sutka 29 yil 29 yil 84 yil 7 sutka 164 yil 280 sutka	9 soat 50’ 10 soat 14’ 10 soat 42’ 15 soat 48’	1345 767 73 69	318 95.2 14.6 17.3	1.31 0.68 1.50 1.6	2.51 1.07 0.83 1.14	15 17 6 2
	Pluton	5929	249.7 yil	?	<1	0.93	>5.0	?	1

hajmi Yer hajmidan 760 marta, massasi Yer massasidan 93,2 marta katta, o’z o’qi atrofida aylanish tezligi Yernikidan 2,3 marta tez. Saturn zichligi butun sayyoralar orasida eng kichik bo’lib, 0,7 g/sm³ ni tashkil etadi.
Saturn atmosferasi Yupiter atmosferasiga o’xshash bo’lib, asosan vodorod va geliydan, qisman metan, ammiak va etan gazlaridan iborat. Saturn yuzasi harorati -123 darajani tashkil qiladi.
Saturnda uchta halqa mavjud. Halqalarning qalinligi 20-100 km atrofida o’zgaradi. Rus olimi A.A.Belpolskiy fikricha, bu halqa juda mayda muz, chang va gaz zarrachalaridan iborat. Lekin keyingi yillarda Saturn halqasi muzlagan katta va qattiq jismlardan tuzilganligi tasdiqlanmoqda. Saturnda 18 ta yo’ldoshi mavjud, ulardan Titan nomli yo’ldoshi Quyosh tizimidagi eng yirik yo’ldosh hisoblanadi (diametri 4758 km.).
Uran sayyorasi 1781 yilda kashf etilgan. Uranni Yerdan faqat teleskop orqali kuzatish mumkin. O’z o’qi atrofida Quyoshga nisbatan teskari tomonga aylanadi. Uran o’z o’qi atrofida tez (10 soat 42 minut) aylanganligi sababli ikki qutbi siqiq.
Uran Quyosh nurlarini juda kam miqdorda oladi, uning yuzasida harorat -210⁰C bo’lib, uning atmosferasi metan (84%), vodorod (2%).
Neptun. Quyoshdan ancha olisda joylashgan sayyoralardan biri. Quyosh atrofida 165 Yer yilida bir marta aylanib chiqadi. Neptun ammiak (74%) va og’ir metallardan (26%) iborat, degan taxmin mavjud. U Quyoshdan kam energiya olganligi sababli yuzasida harorat -292⁰C. Uning 17 ta yo’ldoshi bor, ularning orbita tekisliklari Uran orbitasi tekisliklariga deyarli tik . Ulardan biri Triton eng yirik yo’ldoshlar toifasiga kiradi, teskari aylanadi.
Pluton. Quyosh tizimidagi eng olisda joylashgan sayyora. U 1960 yilda kashf etilgan bo’lsada, lekin Quyoshdan uzoqda joylashganligi sababli harorati past. Orbitasi boshqa sayyoralar orbitasiga nisbatan cho’ziqroq. O’z o’qi atrofida 6,4 Yer sutkasida bir marta aylanib chiqadi. Hajmi yerdan kichik, bitta yo’ldoshi bor.