R. D. Dusmuratov, sh. N. Fayziyev, I. N. Qo’ziev a. Z. Avloqulov, G`. V. Po`Latov audit

4. Korxona aktivlarini moliyaviy qo’yilmalar qatoriga qo’shishning to’g’riligini tekshirish.

Qimmatli qog’ozlar va berilgan qarzlar investor uchun moliyaviy qo’yilmalar ob’ekti bo’lib hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasi «Qimmatli qog’ozlar bozori va fond birjasi to’g’risida»gi qonunga muvofiq qimmatli qog’ozlar mulkiy huquqlarni yoki ularni chiqargan shaxslar va ularning egalari o’rtasidagi qarz munosabatlarini tasdiqlaydigan, dividendlar yoki foizlar ko’rinishida daromad to’lanishini va ushbu hujjatlardan kelib chiqadigan huquqlarni o’tkazib berish imkoniyatlarini nazarada tutuvchi pul hujjatlaridir.

Ob’ektlarning qimmatli qog’ozlar qatoriga to’g’ri olib borilganligini tekshirish chog’ida korxonaning qimmatli qog’ozlar uchun huquqi borligi va qimmatli qog’ozlar bo’yicha huquqni berish qoidalariga rioya qilinishini aniqlash zarur.
O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksi va Qimmatli qog’ozlar bozori va fond birjasi to’g’risidagi qonunga muvofiq qimmatli qog’ozlarni turkumlash yuridik ahamiyatga ega.
O’zbekiston Respublikasi «Qimmatli qog’ozlar va fond birjasi» to’g’risidagi qonunida qimmatli qog’ozlar bozorida investor sifatida katnashadigan yuridik va jismoniy shaxslarning huquqlari aniq belgilangan. Qimmatli qog’ozlar qandaydir mulk yoki pul summasiga egalik huquqini tasdiqlovchi va mulkiy munosabatlarni ifodalovchi hujjat bo’lib, ular tegishli hujjat taqdim qilinmasdan sotilishi yoki boshqa bir shaxsga berilishi mumkin emas. Qimmatli qog’ozlarning asosiy xususiyati o’z egalariga muttasil yoki bir martalik daromad keltirishidir.
Qimmatli qog’ozlar ikki guruhga bo’linadi:

1. 
   Mulkka egalik qilish munosabatlarini ifodalovchi - aktsiyalar va paylar;
   
2. 
   Kredit munosabatlarini ifodalovchi - obligatsiyalar, oddiy va o’tkazma veksellar, depozit va jamg’arma sertifikatlar, ipotekalar va boshqalar.
   

Aktsiyalar o’z egasining aktsiyadorlik jamiyati kapitalida qatnashishini tasdiqlaydigan va ushbu jamiyat foydasining ma’lum bir qismini dividend sifatida olish huquqini ta’minlaydigan, jamiyatni boshqarish, shuningdek, foydani va jamiyatni tugatish chog’ida mulklarni taqsimlashda qatnashish huquqini beradigan qimmatli qog’ozlardir.
Buxgalteriya hisobotlari portfel investitsiyalar, ya’ni korxona tomonidan sotib olingan qarzdorlik va xissa qo’shish haqidagi qimmatli qog’ozlar to’g’risida qoniqarli axborot berishi lozim.