Р е ж а: Аудит стандартлари

Асосий қоидалард

Стандартларга мувофиқ келишлик Мулохазаларнинг беғаразлиги (холислиги) Жамоа ҳисобдорлиги Раҳбариятнинг жавобгарлиги (маoсулияти) Стандартларнинг тушунарли бўлишлиги

Стандартларнинг келишилганлиги Ички назорат воситаси Ахборотга эришмоқлик Фаолиятнинг назорат қилиниши Тафтиш техникасининг яхшиланиши

Аудит фаолиятининг стандартлари ўзаро боғланишда ва изчилликдаги тўрт қисмдан иборат.

Манфаатларнинг тўқнашуви

1. 
   УМУМИЙ СТАНДАРТЛАР
   

Мустақиллик. Иш соҳаси буйича яхши хабардор бўлишлик.
Етарли эoтибор беришлик.

2. 
   БОШқА УМУМИЙ СТАНДАРТЛАР
   
3. 
   ИШЧИ СТАНДАРТЛАР
   

Режалаштириш (тайёргарлик кўриш)
Назорат ва текшириш
Ички назорат воситалари
Маoлумотлар (далил, исботлар)
Ҳужжатлар тахлили

4. 
   ҲИСОБОТ СТАНДАРТЛАРИ
   

Номланиши, сана, имзо
Тўла баён қилиниши, тафтиш предмети, қонуний асоси, стандартларга мувофиқ келиши, вақтида тайёргарлиги

АУДИТОРЛИК ФАОЛИЯТИДАГИ СТАНДАРТЛАР ТИЗИМИ

Ушбу стандартлар аудиторлик тафтиш ўтказишда (жумладан автоматлаштирилган бошқарув тизимларида ҳам) риоя қилиниши керак бўлган тасвир ҳисобланади.
Асосий тамойиллар – бу аудиторлик фаолияти стандартларининг умумий асосини тасаввур этувчи шароитлар, мантиқий принциплар ва қонуниятлардир.
Улар аудиторга фикр – мулохаза қилиш ва ҳисобот тузиш (хусусан, муайян стандартлардан фойдаланиш имконияти бўлмаган вазиятларда) учун йўналиш сифатида хизмат қиладилар.
Аудитнинг қуйидаги тамойиллари мавжуд:

• 
  стандартларга мос келишлик;
  
• 
  мулоҳазаларнинг холисоналиги;
  
• 
  жамоат ҳисобот беришлиги;
  
• 
  раҳбарият маoсулиятлиги;
  
• 
  стандатрларнинг тушунарли ва фойдаланиш имконияти мавжудлиги;
  
• 
  стандартларнинг келишилганлиги;
  
• 
  ахборотларга эга бўлишлик имконияти;
  
• 
  фаолият назорати;
  
• 
  тафтиш техникасини яхшилаш.
  

Аудит соҳасида, айниқса унинг тамойилларнинг амалий аҳамияти мухим бўлиб, уларнинг зарурлиги тўғрисида мулоҳазалар ғарб давлатларидаги ҳамкасабаларимизда аллақачон пайдо бўлган. Икки йирик тадқиқотчилар Р.К.Маутц, У.А.Шараф 1961 йилда аудитнинг тамойилларини изохлашган. 1982 йилда Т.Ли ва Д.К.Робертсон уларни тўлиқлаш кераклиги тўғрисида таклиф киритишди. Аудитига оид ғарб адабиётларида Р.К.Маутц ва У.А.Шараф тамойиллари кенг тарқалган бўлиб, унинг мазмуни қуйидагилардан иборат:

1. 
   Ҳисоботни текшириш зарурияти:
   

агар текшириш учун талаб қилинган ҳужжатлар тақдим этилмаса ёки ҳисоботда жиддий камчиликлар аниқланган вазиятда аудитор хулоса бера олмайди. Тамойилнинг мақсади – аудиторга таoзийқ ўтказиб мумкин қадар кўп талабчанликни юзага келтириш, мижозларга эса – аудитор иш шароитини яхшироқ тушуниб етишга таoзийқ ўтказиш.
2. Аудитор ва маoмурий манфаатлар ўртасида низо чиқишини гумон қилмаслик керак. Ушбу тамойил текширилувчилар ва текширувчи орасида ўзаро ишонч ва қувватлашни яратиши керак.
3. Текширилмаган ҳисобот ишончга сазовор эмас. Мазкур тамойил биринчисига нисбатан тескари бўлиб, қуйидагилар тасдиқланади:
а) мижоз учун учинчи шахс (аудит фирма) томонидан томонидан ҳисоботларнинг тўғри тузилганлиги тўғрисида тасдиқнома олиш зарурати;
б) текширилган ҳисобот маoлумотларининг нафақат обoективлиги ва тўғрилиги балки аудитор томонидан берилган хулоса эҳтимол тутилган оқибатлари учун маoнавий ва иқтисодий жавобгарлиги яoни текширувчиларнинг кафолати.
Ушбу холатда аудиторлик фирмалар акционер жамияти ва фирма мижози қарздорларининг эҳтиёт қилиб сақлаб қолувчи сифатида вужудга келди.