R e j a: kirish asosiy qism

Asosiy mezonlar mavjud boMib bu quyidagilardan iboratdir:
1. Eksperimental kuzatuv, sistematik kuzatuv yoki korrelatsion kuzatuv. Ularning xususiyati shundaki, kuzatuvchi korrelatsion asosiy o‘tish davrlari o'rtasida aloqalami aniqlaydi. Buning uchun u sara kuzatuvchilarni tanlab, ular bilan ish olib borish ketma-ketligini rejalashtiradi.
2. Tabiiy eksperiment va kuzatuvlar, suhbat, klinik metod, ayrim hollarni tushuntirish metodi va hokazolar. Bu metodlar inson xulqatvori xususiyatlarini yuzaga chiqaradi, empirik umumiyliklarga xizmat qiladi.
3. Kvazi-eksperiment. «Oraliq» tabiiy metodlar orqali kuzatuv o‘tkazish bilan qattiq nazoratli kuzatuvlar o'zgarishiga aytiladi. Kvazi-eksperiment metodi yordamida to‘liq chizmani yaratish mumkin emas.
Ammo bu kamchilikka qaramay kvazi-eksperimental regionlardan foydalanish imkonini beradi. Eksperimental kuzatuvlar barcha noeksperimental metodlarga ziddir. Xuddi shuni F.Sh.Mak Giksen quyidagilarda ko'rsatadi: Klassik klinik metod. Tabiiy kuzatish.
So‘rovnoma. Arxiv tekshirish. Korrelatsion aloqani o ‘rnatish. Kvazi-eksperiment. M.V.Metlin esa quyidagi metodlami ko'rsatdi: Tabiiy kuzatish. So‘rovnoma. Korrelatsion kuzatuv. Arxiv tekshirish. Alohida hollarni o‘rganish. A.K.Kobzi eksperimentga korrelatsion metodni va eksperimentgacha metodini qarama-qarshi qo‘yadi. Ularga: so‘rovnoma, umumiy kuzatish va umumiy eksperimentni kiritadi. Xulq-atvorni o‘rganishda arxiv metodi, o‘z-o‘ziga baho berish va testni ko‘rsatib o‘tadi. Formal ko‘rinishlarda esa bir necha eksperimental kuzatuvlarning tiplari ajratiladi. Bulami qidiruv (izlanish) va tasdiqlash eksperimentlarda ko'rish mumkin. Ularning farqi ishlab chiqarish muammosining darajasiga qarab ajratiladi. Qidiruv eksperimenti mustaqil yoki tobe o‘zgarishlarga o‘tishda o‘zaro aloqa davrida olib boriladi.
Algoritm kuzatuv quyidagi ko'rinishda boiadi:
1. A va d orasidagi bogManish haqida faraz ilgari suriladi.
2. Qidiruv eksperimentining o'tkazilishi.
3. Faraz tasdiqlanmasa, yangi qidiruv eksperimenti yordamida faraz ko'rib chiqiladi. Agarda faraz tasdiqlansa, miqdor funksional faraz ilgari suriladi.
4. Tasdiqlov eksperimenti o'tkaziladi.
5. 0‘zgarish aloqalari haqida faraz qabul (yoki rad) qilinadi va aniqlik kiritiladi.

XULOSA
Xulosa o’rnida shuni ta’kidlash kerakki, yuqorida aytilganlar orqali chaqaloqning inson zotiga mansubligi tasdiqlanadi va faqat individ tushunchasida qayd etiladi (bundan farqli o’laroq, xayvon bolasi dunyoga kelishi bilanoq va xayotning oxiiga qadar jonzot deb yuritiladi). "Individ" tushunchasida kishining nasl-nasabi xam mujassamlashgandir. Yangi tug’ilgan chaqaloqni xam, katta yoshdagi odamni xam, mutafakkirni xam, aqli zaifni xam, yovvoyilik bosqichidagi kabilaning vakilini xam, madaniyatli mamlakatda yashayotgan yuksak bilimli kishini xam individ deb xisoblash mumkin.¹⁵
Ushbu kurs ishida ko’tarilayotgan masalalar ijtimoiy hayot sirlarining muxtasar bayoni bo’lsa-da, ma‘lum ma‘noda shaxs psixologiyasining ilmiy amaliyot va ilmiy tadqiqot quroli sifatidagi imkoniyatlari to’g’risida tasavvur beradi. Faoliyat natijalari vazifalaridan kelib chiqib, o’quvchilar hukmiga havola etilayotgan ushbu kitobning asosiy maqsadi insonning jamiyat bilan bo’ladigan ko’plab murakkab munosabatlari tizimining ijtimoiy psixologik mexanizmlarini yoritib berishdir.
Ushbu o’quv qo’llanma yoshlarga aynan psixologik bilimlar asoslarini bersa-da, umid qilamizki, ularni o’z atrofida ro’y berayotgan islohotlarga holis baho berish, o’zi va o’zgalar ruhiyati sir-asrorlarini befarq bo’lmaslik, o’z layoqatlarini o’stirishning elementar vositalaridan bohabar bo’lishga yordam beradi.
Pixologik metodlarning bir ko‘rinishidir. Faoliyat natijalarini tahlil qilish jarayonida natijaning o‘zi emas, balki shu natijani hosil qilish bilan bog`liq faoliyat psixologik jihatdan baholanadi. Bu metod, ayniqsa, bolalar psixologiyasida keng qo‘llaniladi. Bolalarning chizgan rasmlarini o‘rganish orqali ularning psixikasi va taraqqiyoti haqida ma`lumotlar olinadi.
Yuqorida ko‘rsatilgan metodlar asosan tadqiqot maqsadida qo‘llaniladi. Bundan tashqari ba’zi psixologik metodlar sinash maqsadida ham qo‘llaniladi. Bunda maqsad psixologiya faniga, ilmiy bilimlarga biror yangilik kiritish, Qonuniyat ochish emas. Bu metodlarning o‘rganilayotgan shaxsda biror xususiyatning mavjudligi, uning taraqqiyot darajasi, turli meyorlarga mos kelishi darajasini aniqlashdir. Shunday metodlarning barchasi umumiy nom bilan TEST deb yuritiladi. TEST - qisqa muddat ichida bajariladigan, standart vazifalardan iborat.
Ularning natijalarini sifat va miqdor jihatdan tahlil qilish orqali kishida o‘rganilayotgan psixik funktsiya va xususiyatlarning nechoglik takomillashganligi va rivojlanganlik darajasi baholanadi.
Masalan, har qanday tadqiqot to‘rt bosqichda o‘tkaziladi. Birinchi bosqich - tayyorgarlik bosqichi. Bu bosqichda material turli vositalar bilan o‘rganiladi, o‘rganilayotgan hodisalar haqida dastlabki materiallar to‘planadi. To‘plangan materiallar tahlil qilinadi.