Р. Халимметова илмий тадқИҚот методологияси

Эмпирик объектнинг шаклланишида тозаланишлар: 
1) Билим ва амалий йўналганлик. 
2) Фаҳмнинг имкониятлари. 
3) Тил талаблари. 
4) Эмпирик билимнинг илгари тўпланган заҳиралари. 
5) Мавжуд илмий назарияларнинг талқин қилиш салоҳияти. 
Эмпирик билимнинг тузилмаси: 
1) Алоҳида мулоҳазалар. 
2) Феноменологик назариялар тузилмаси. 
3) Далиллар. 
4) Эмпирик қонунлар 
2. Назарий билим, унинг таркиби ва моҳияти. 
2. Назарий билим, унинг таркиби ва моҳияти 
Назарий билиш рационал онгнинг конструктив қисми – ақл фаолиятининг 
натижасидир. У фаҳмдан фарқ қилиб, ақл фаолияти онгнинг ўзига, ичкарига 
йўналган, ташқи дунё билан контактга эмас, ўз мазмунини очишга йўналган 
бўлади. Ақл фаолиятининг моҳиятини ўзига етарли ва ўзи учун эркин когнитив 
тадқиқот деб таърифлаш мумкин. Назарий тафаккурнинг асосий мантиқий 
усулларини идеаллаштириш ва интеллектуал интуициядир.

---

38 
 
 
2.2.7-Чизма 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Назарий билим ва 
унинг шакллари 
Парадигма – фан 
ривожланишини 
белгиловчи барқарор 
тамойиллар, умумий 
меъёрий, қонунлар, 
назариялар ва методлар 
мажмуи тушунтириш 
мумкин эмаслигини 
ифодаловчи вазиятдир. 
Категориялар – 
борлиқнинг энг муҳим 
томонлари, хоссалари ва 
муносабатларини акс 
эттирувчи умумий 
тушунчалардир. Фан 
категорияларига ҳам 
шундай таъриф бериш
мумкин. 
Муаммоли вазият 
аниқланган далиллар 
мавжуд билим доирасида 
Гипотеза – янги 
далилларнинг моҳиятини 
тушунтирувчи қонун 
мавжудлиги ҳақидаги 
асосли тахминдир. 
Тамойиллар деганда, 
асосий назарий билим, 
илмий далилларни 
тушунтиришда дастурий 
амал бўлиб хизмат 
қилувчи раҳбар ғоялар 
тушунилади. 
Илмий муаммо – 
объектив тарзда юзага 
келадиган, ечимни топиш 
муҳим амалий ёки 
назарий аҳамиятга эга 
бўлган масала ёки 
масалалар мажмуидир. 
Назария – 
ҳодисаларнинг муайян 
туркуми, бу туркумдаги 
ҳодисаларнинг моҳияти 
ва уларга нисбатан амал 
қиладиган борлиқ 
қонунлари ҳақидаги 
билимларнинг мантиқий 
асосланган ва амалиёт 
синовидан ўтган 
тизимдир. 

---

39