R. I. G im u s h, F. M. M a t m u r o d o V

1.3-chizma. Investitsiyalarni sanoatga jalb etish sxemasi.
1.1.2. Innovatsion menejmentning maqsad 
va vazifalari, tashkil etish va nazorati
Innovatsion m enejm entning yakuniy m aqsadi b o ‘lib, uzoq m uddatli 
IK (investitsion kapital)ni funksiyalashtirishni ta ’m inlash asosida in n o ­
vatsion m ahsulotni yuqori raqobatbardoshligini t a ’m inlash va innovatsion 
jarayonlarni sam arali tashkil etish yotadi. Firm ada innovatsion jaray on - 
larni sam arali tashkil etish m ezonlari b o ‘lib, zam onaviy shartlarda in n o ­
vatsion m ahsulot realizatsiya qilishdan olingan foyda va innovatsion faoliyat 
xarajatlarini hisoblashga im kon beruvchi iqtisodiy ko ‘rsatkichlar hisobla­
nadi. IK ning foydalilik, darom adliligi m aqsad sifatida em as, innovatsion 
faoliyatni am alga oshirish sharti va natijasi boMib hisoblanadi. M enejm ent 
IK ning barcha ichki va tashqi elem entlarining sam aradorligini ham d a bir- 
biri bilan b o g iiq lig in i t a ’m inlaydi. In n o v atsio n tizim n in g bu ho latini 
uyg‘unlik deb atash qabul qilingan. IK faoliyatida uyg‘unlikka erishuv, 
innovatsion m enejm entn ing asosiy m aqsadli vazifasi b o ‘lib hisoblanadi.
IK la rg a n is b a ta n u y g 'u n lik v azifasi e n d o g e n h a m d a ek z o g en
yo‘nalishlarga ajratilgan. Endogen uyg'unlik deganda IK ning barcha ichki 
tizim elem entiarini, uning subtizim larini muvofiqlashuvi tushuniladi. E n­
dogen uyg'unlikni ta ’minlash uchun innovatsiyalami firma ichidagi boshqaru- 
vi maxsus tizim i ishlab chiqilishi lozim. U nda quyidagi vazifalar xal etiladi:
14

---

• strategik innovatsion tam oyilni ishlab chiqarish;
• innovatsion loyihalar va d astu rlam i shakllantirish va faoliyatning 
m avzuviy y o ‘nalishlarini aniqlash;
• tash k ilo t tizim i h a m d a inn ovatsiy alarn i b o sh q arish tizim i ishlab 
chiqilishi;
• ishlab chiqarish jarayonlarini va innovatsion m ah su lo tlar realizatsi- 
yasini rejalashtirish;
• kadrlarni tanlash va joylashtirish, IK p o ten sialid an sam arali foy- 
dalanishni t a ’m inlash;
• ishlami kalendar bo‘yicha taqsimlash va ulam i bajarilishini nazorat qilish;
• ijod qilish m u h itin i y aratish va in te lle k tu a l m e h n a tn in g y uq ori 
m otivatsiya bilan t a ’m inlash.
E k zo g en uyg‘u n lik IK n in g tash q i m u h it su p e rtiz im la ri b ila n m u - 
vofiqligini t a ’m inlaydi va tashqi m uh it cheklashlarini hisobga olgan h olda 
h a m d a innovatsion faoliyatni m aqsadli y o'naltirilgan lik m axsus faoliyati 
b ilan am alg a oshiriladi. In n o v a tsio n m e n e jm e n td a ek zo g en uyg‘u n lik
quyidagi vazifalarni k o 'rib o ‘tadi:
• uzoq va qisqa muddatli innovatsion faoliyat m aqsadlarini shakllanishi;
• m arketing tad qiqotlarini tashkil etilishi va o ‘tkazilishi;
• atrof-m uhitga ziyon yetkazm aslik ishlarini rejalashtirilish va ekologik 
jarayonni hisobga olinishi;
• raqobatchilarning ilg‘o r yutuqlarini va progressiv tajribasini b ah o - 
lash va u lard a n foydalanish (benchm arking);
• innovatsion dasturlarda kooperatsiyani tashkil qilish;
• IT T ning obyektiv g ‘oyalari va x aridor talablarini hisobga olish.
IK o ‘z m ohiyati va vaqt bo 'y ich a uyg'unligi strategik va operativ shakl-
larga ega. U yg‘unlikning strategik shakli IK n i uzo q m uddat yashab qo- 
lishiga olib keladi va strategik innovatsion m aqsad lar va loyihalarni shakl- 
lantirishga yo'naltirilgan strategik m en ejm en tni ta ’minlaydi. U yg'unlikning 
o perativ shakli tanlangan strategiyani rivojlantirish vositasi b o ‘lib, u IK - 
dagi operativ m enejm ent tizim i orqali t a ’m inlanadi.
Innovatsion menejment fu n ksiya la ri tizim i (1.4-chizm a). Inn ov atsio n 
m e n e jm e n t m o hiyati in n o v atsio n tad b irla rn i o ‘tk azish va tayyorgarlik 
k o ‘rish davrida am alga oshiriladigan boshqaruv jarayonlari va funksiyalari 
tarkibi bilan aniqlanadi. iM enejment funksiyalari deg an da oldin t a ’kidlab 
o ‘tilganidek, innovatsiyalar ishlab chiqarilganda yechiladigan boshqaruv- 
ning u m u m iy vazifalari tarkibi tu sh u n ilad i. In n o v atsio n jara y o n larn in g
xiim a-xilligi ulam i boshqarishni turlarga bo 'lish n i qiyinlashtiradi.
N azariyada va am aliyotda innovatsion m enejm ent funksiyalarining turli 
xil tizim lari foydalaniladi. Biz innovatsion m enejm entning ikki guruh funk- 
siyalarini to ‘g ‘ri ajratm og'im iz lozim: asosiy va ta ’m inlovchi m enejm entning 
asosiy yoki predm etli funksiyasi ham m a tu rlar uchun va innovatsiyani ishlab
15

---

ch iq arish n in g istalgan sh a rtla rid a um um iy lashtirilgan. M en e jm e n tn in g
asosiy funksiyalari innovatsion faoliyat boshqaruv jarayonining asosiy bos- 
qichlarini o ‘zida aks ettiradi va b arch a boshqaruv ierarxik darajalarining 
p redm et sohalarini ajratadi. Sam arali m enejm ent istalgan innovatsion ti- 
zim da quyidagi asosiy predm et funksiyalarini amalga oshirishi lozim: m aqsad- 
larni shakllantirish, rejalashtirish, tashkil etish va boshqaruvning predm et, 
ijtim oiy-psixologik va jarayonli sohalari bir-birini toMdiradi va innovatsion 
m enejm entning asosiy funksiyalari bir butun tizim ini tashkil qiladi.