Ър. Исматулдаев, А. Н. Ма судов, А. Х. Абдуллаев Б. М. Ахмедов, А. А. Аъзамов


Download 1.73 Mb.
bet51/96
Sana08.05.2023
Hajmi1.73 Mb.
#1446646
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   96
Bog'liq
Metrologiya ДАРСЛИК МКК учун

Минтакавий стандарт эса, стандартлаштириш билан шугулланадиган минтакавий ташкилот томонидан кабул килинган ва истеъмолчиларнинг кенг доирасига ярокли булган хужжатдир.
Давлатлараро стандарт ТОСТ" - бу стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаилириш буйича давлатлараро МДХ, кенгаши томонидан кабул килинган, бажарилиши шарт булган хужжатдир.
Миллий стандарт - бу стандартлаштириш билан
шугулланадиган миллий идора томонидан кабул килинган ва истеъмолчиларнинг кенг доирасига ярокли булган стандартдир.
Корхона стандарти - бу махсулотга,хизматга ёки жараёнга корхонанинг ташаббуси билан ишлаб чикиладиган ва унинг томонидан тасдикланган хужжатдир.
Стандартларни куллашда турли усуллар мавжуд. Бир мамлакат доирасида стандартлар янгитдан яратилиши мумкин хам да халкаро, минтакавий ва давлатлараро стандартлаони тутридан-тугри кулланиши хам мумкин.
«
182
Республика ва давлатлараро стандарт лардан ташкари рахбарий хужжатлар, техникавий шартлар, сгандартлаштириш буйича тавсияномалар, йурикнома (кридалар) хам мавжуддир.
Рахбарий хужжат (RH) деганда станлартлаштириш идораларининг ва хизматларнинг вазифаларини,бурчларини ва хукукларини.уларнинг ишлари ёки ишларининг айрим боскичларини бажариш усуллари, тартибини ва мазмунини белгилайдиган меъерий хужжат тушунилади.
Техникавий шартлар (O'z TSh) - бу буюртмачи билан келишилган холда, ишлаб чикарувчи томонидан ёки буюртмачи гомонидан тасдикланган аник, махсулотга (хизматга) булган техникавий талабларни белшлозчи меъёрий хужжатдир.
Йурицнома (коидалар) - инструкция (правила) - бу ишларни ёки уларниш айрим боскичларини мазмуни ва таркибини белгиловчи меъёрий хужжатдир.
Стандартлаштириш объектларига у3 навбатида куйидагилар киради:
- Ягона техникавий тилни кушиб хисоблаганда умумтехникавий
объектлар, умумий машииасозликда кулланиладиган буюмларнинг
намунавий конструкция лари (махкамлаш воситалари, асбоблар ва
бошкалар), материаилар ва моддаларнинг хусусияти хакидаги ишончли
маълумотлар, техникавий-иктисодий ахбсротнинг тавсифлаш ва
кодлаш;
- аник, максадга йуналтирилган давлат илмий-техникавий ва
ижтимоий-иктисодий дастурлар ва лойиха объектлари;
1S3
Республика га (ёки муайян корханаларга) махсулот ёки технологиясининг ракобат килиш • кобилиятини оширишини таъминлаш имкониятини берадиган фан ва техника ютукдари;

  • Республика ички эхтиёжини кондириш учун,шунингдек бошка давлатларга экспорт сифатида етказиб бериш учун ишлаб чикариладиган махсулотлари;

  • стандартларнинг талаблари ва техникавий шартлари халкаро, минтакавий ва саноати ривожланган хорижий мамлакатларнинг миллий стандартлари талаблари билан уйгунлаштирилиши.

Уздавстандарт, "Давархитекткурилиш" кумитаси, Давлат табиатни мухофаза килиш кумитаси ва Согликдш сакдаш вазирлиги стандартлаштириш буйича тармокдараро ишларни ташкил килиш ва мувофикиаштириш учун уз хухуклари доирасида йурикдюмалар, коидалар, низомлар, услубий курсатмалар, рахбарий хужжатларни (RH) ва тавсияларни (Т) ишлаб чикддилар ва манфаатдар томонлар билан келишилган холда тасдикдайдилар.
Узбекистон Реслубликасининг стандартларини ишлаб чикиш, келишиш, тасдикдаш ва руйхатга олиш тартиби УзРСТ 1.1-92 стандарти билан белгиланади.
Стандартлаштириш объектининг узига хос хусусиятларига ва унта белгиланадиган талаблар мазмунига боглик. равишда Узбекистон Республикаси стандартлаштириш тизими асосий турдаги стандартларни назарда тутади:

  • асос булувчи стандартлар;

  • умумтехникавий стандартлар;

184
техникавий шартлар (махсулот,жараён,хизматлар учун)
стандартлари;
- техникавий талаблар стандартлари;
- назорат усуллари (синовлар, тахлиллар, улчашлар, таърифлар)
стандартлари.
Лозим булган такдирда махсулотнинг асосий техникавий-икхисодий курсаткичларини, унинг номларини (турларини) окилона таркиби ва бошк,а талабларни аник, белгилайдиган бир турдаги махсулот гурухига стандарт ишлаб чикилиши мумкин.
Асос булувчи стандартлар ташкилий-техникавий жараёнларнинг бажарилиши,ишлаб чикиш,ишлаб чикариш ва махсулотни куллаш жараёнлари тартибини (коидаларини),шунингдек фаолиятнинг муайян сохасида ишларни ташкил эгишнинг асосий (умумий) кридаларини . белгилайди.
Умумтехникавий стандартлар махсулотнинг техникавий жихатдан бир-бирига мое булишини ва узаро алмашинувини таъминлаш учун зарур булган ишлаб чикиш, ишлаб чикариш ва махсулотни куллашнинг умумтехникавий талабларини, шунингдек мехнат хавфеизлиги, атроф-мухитни химоя килиш (экология), зарарли, таъсирлардан (шовкин, тебраниш ва бошкалардан) химоя килиш, намунавий технологик жараёнлар, махсулот сифатини назорат килиш (синаш) усуллари, хужжатларни бирхиллаштириш талабларини белгилайди.
Узбекистан Республикаси стандартлари ва техникавий шартларини ишлаб чикиш, одатда хар бир манфаатдор корхона ва ташкилотнинг мухтор вакили булган мутахассислардан ташкил топган
185
техникавий кумиталар ("Щ) кучи билан ёки стандартлаштириш буйича таянч ташкилотлари томонидан амалга оширилади.
6.7. Мусгак&л Давлатлар Х^мжихатлиги (МДХ) доирасидаги стандартлаштириш
МДХ доирасидаги стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш фаолияти 1992 йилдан бери амалдаги, давлатлараро хисобланувчи "Стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш сохалари келишилган сиёсатни юритиш тугрисидаги битимига мувофик, олиб борилади. Бу борада МДХ, катнашчйлари учун Давлатлараро Кенгаш (МГС - Межгосударственный Совет) тузилган булиб, унда аъзо давлатларнинг стандартлаштириш буйича миллий ташкилотлари иштирок этадилар. МГС давлатлараро стандартларни кабул кдлади.
1995 йил ИСОнинг Кенгаши МГСни стандартлаштириш буйича МДХ, давлатларининг минтакавий ташкилоти сифатида тан олди.
Стандартлаштириш буйича ишлар миллий ташкилотлардан келиб тушган таклифларнинг умумлашуви асосида тузилган дастурларга мувофик, амалга оширилади. Хрзиргача МГС томонидан бир неча мииг давлатлараро тоифадаги стандартлар кабул килинган. Биргина'1996 йилнинг охиригача 2000 дан зиёд стандартлар кайта куриб чицилди ва кабул цилинди. Ташкилий масалалар ГОСТ 1.0-92 "Давлатлараро стандартлаштириш буйича ишларни бажариш тартиблари. Асосий к,оидалар"га мувофик хал этилади. Бу хам давларларарс стандарт хисобланади. Унга кушимча равишда
186
"Давларлараро стандартлаштириш кридалари", "Стандартлаштириш буйича Давлатлараро меъёрий хужжатларни нашрга тайёрлаш ва руйхатга олиш тартиби" ва бошка асосий саналувчи меъёрий хужжатлар хам кабул килинган.
Сертификатлаштириш сохасида махсулот ва хизматларнинг алохида саналган гурухларини сертификатлаштириш буйича ягона тартиоларни белгиловчи меъёрий давлатлараро хужжатларнинг Руйхати кабул килинган. Унинг таркибига озик-овкат махсулотлари, озукавий хом ашёлар, уйинчоклар, ошхона анжомлари, тамаки, чой, алока воситалари ва хоказоларни сертификатлаштириш буйича 21та хужжат киритилган- Бундан ташкари ушбу руйхатга туризм, техникавии хизмат курсатиш ва автотранагорт воситаларини таъмирлаш, мехмонхона сервиси ва шу каби хизматлар буйича хужжатлар хам киритилган.
МДХ доирасида "Сертификатлаштириш натижаларини узаро тан олиш тутрисидаги битим" а мал килади. Лекин бу сохада куп сонли махкамавий сертификатлаштириш тизимлари коидаларининг орасидаги тафовутлар туфайли келиб чикаётган муайлн муаммолар хам мавжуд.
.. Метрология сохасида хам бир нечта йуналиш буйича хамкорликдаги ишларнинг дастурлари амалга оширилмокда. Бу йуналишларга куйидагилар киради:

  • катталикларнинг бирлик улчамларини узатиш;

  • метрология буйича асоош хисобланган давлатлараро меъёрий хужжатларни яратиш ва кайта куриб чикиш;

187

  • модда ва материаллар хосса ва таркибларининг стандарт намуналарини яратиш ва куллаш;

  • путур етказмайдиган назорат усуллари.

МГСнинг бмринчи навбатдаги турган перспектив масалалари:

  • ИСО, МЭК, СЕН ва бошка стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш буйича халкаро ва минтакавий ташкилотлар билан хамкорликни ривожлантириш;

  • МГС доирасида синов лабораторияларини аккредитлаш буйича Европа-Осиё минтакавий ташкилотини таъсис этиш;

  • стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш буйича мутахассислар тайёрлаш учун зарур укув фанларини унификациялашдаги мавжуд муаммоларни хал этиш.

Му*им масалалар каторига МГСнинг ишларига ва фаолиятига МАХ, аъзолари булмаган бошка давлатларнинг стандартлаштириш буйича миллим ташкилотларини хам жалб килиш киритилган. Бу доирага собик СЭВ катнашчилари хам кизикиш билдирмокдалар.

Download 1.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   96




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling