R o’ y X a t I venchur (Venture capital) kapitalni mazmun va mohiyatini

22. Kompaniyaning ustav kapitaliining shakillantirish strategiyasi va
kompaniyaning uzoq muddatli moliyalashtirishninig zamonaviy manbaalari.
Kompaniyaning 
ustav 
kapitaliining 
shakillantirish 
strategiyasi 
va
kompaniyaning uzoq muddatli moliyalashtirishninig zamonaviy manbaalari;
• 
kapital firmaning bozor qiymatining asosiy o'lchovidir
• 
avvalo, bu sof aktivlar miqdorini belgilaydigan tenglik uchun amal qiladi
• 
shu bilan birga, foydalaniladigan kapital hajmi qo'shimcha foyda keltirishi
mumkin bo'lgan qarz kapitalini jalb qilish parametrlarini xarakterlaydi;
• 
kapitalni maqsadli shakllantirish va undan foydalanish moliyaviy-xo'jalik
faoliyatining samaradorligini belgilaydi;
• 
kapitalni shakllantirishning asosiy maqsadi-aktivlarni moliyalashtirish
manbalarida firmaning ehtiyojlarini qondirishdir.
Kapitalni shakllantirish jarayoni quyidagi tamoyillarga asoslanadi:
• 
kompaniyaning rivojlanish istiqbollarini ko'rib chiqish
Bu esa kapitalni shakllantirishning bu strategiyasi loyihaning texnik-iqtisodiy
asoslanishi va biznes-rejasiga birinchi navbatda qarzga olingan va jalb qilingan
manbalarga doir maxsus hisob-kitoblarning yangi korxonasini yaratishni nazarda
tutadi.
Balansdagi javobgarlikda analitik maqsadlar uchun kapital majburiyatlarni
qaytarish vaqti bo'yicha qo'yidagicha guruhlanadi:
• 
qisqa muddatli majburiyatlar;
• 
uzoq muddatli majburiyatlar;
• 
o'z kapitali.
Bu ob'ektlar jami aktsiyadorlik jamiyatining sof aktivlarini ifodalaydi.
Jalb qilingan kapital hajmining shakllanayotgan aktivlar hajmiga mos kelishini
ta'minlash.
23. O‘zbekiston - venchur industriyasining dastlabki qadamlari.
Mahalliy amaliyotda “venchur investitsiya”, “venchur kapitali”, “venchur
biznes” tushunchalari yaqinda, deyarli mamlakatimizda keng ko‘lamli iqtisodiy
islohotlar boshlanganidan so‘ng paydo bo‘ldi. O‘zbekiston Respublikasini
rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi
doirasida.
O‘zbekiston rahbari tomonidan mamlakatimizni tubdan yangi, innovatsion
rivojlanish modeliga o‘tkazish bo‘yicha ilgari surilgan vazifalar zarur shart-
sharoitlarni yaratib beradi va belgilab beradi. O‘zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy

---

o‘sishining uzoq muddatli istiqbollari. Globallashuvning kuchayishi va xalqaro
mehnat taqsimotining chuqurlashuvi sharoitida xomashyo eksportidan innovatsion
iqtisodiyotga o‘tish O‘zbekiston uchun eng muhim vazifaga aylandi.
Har tomonlama ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish konsepsiyasi. O‘zbekistonning
2030-yilga qadar real yalpi ichki mahsulotning 2,1 barobarga, 2030-yilga borib esa
xorijiy valyutada aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulotning 3 barobarga yoki 2018-
yildagi 1533 AQSh dollariga nisbatan 4538 AQSh dollarigacha o‘sishini
ta’minlashni nazarda tutadi. Belgilangan maqsadlarga erishish uchun o'rtacha yillik
iqtisodiy o'sish sur'atini kamida 6,4 foizni saqlash zarur bo'ladi. Bu murakkab
muammolarni hal etishda sarmoya muhim o‘rin tutishi o‘z-o‘zidan ayon.
Investitsion siyosatda xorijiy innovatsion loyihalar alohida ahamiyatga ega. 2019-
yilga mo‘ljallangan Investitsiya dasturiga ko‘ra, 3,2 mingdan ortiq loyiha doirasida
qariyb 14 milliard dollarlik kapital qo‘yilmalar o‘zlashtirildi. Xususan, 4 milliard
dollardan ortiq toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalar oʻzlashtirildi.
Shu munosabat bilan venchur kapital mablag'larini milliy iqtisodiyotga jalb
etish istiqbolli moliyalashtirish manbai bo'lib ko'rinadi. Iqtisodiyotni innovatsion
asosda shakllantirish uchun zarur bo‘lgan venchur moliyalashtirish va innovatsion
tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlashning asosini boshlang‘ich korxonalar, kichik
korxonalarni tashkil etish uchun venchur kapital tashkil etadi. Venchur
investitsiyalari mamlakatimiz kompaniyalari va innovatsion mahsulotlar ishlab
chiqaruvchilarga yana bir muhim afzalliklarni berishi mumkin – ular ilg‘or
texnologiyalardan to‘g‘ridan-to‘g‘ri foydalanish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Mamlakatimizda venchur industriyasi o‘zining ilk qadamlarini tashlamoqda va
shu bois rivojlangan davlatlardan sezilarli darajada orqada qolmoqda. Hozirgi
vaqtda O‘zbekistonda venchur kapital bozorini rivojlantirish sanoat va milliy
iqtisodiyotning boshqa tarmoqlarining jahon bozorida raqobatbardoshligini
oshirishning muhim ustuvor yo‘nalishi hisoblanadi. Bu borada mamlakatimizda bir
qator chora-tadbirlar amalga oshirilib, O‘zbekistonda venchur investitsiyalarga asos
solingan.
Shunday qilib, 2018-yil 24-noyabrda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
“Qo‘shimcha Tadbirkorlik va innovatsiyalar sohasidagi loyihalarni moliyalashtirish
mexanizmlarini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaroriga ko‘ra,
investorlarning, birinchi navbatda, xorijiy depozitlarning investitsiya depozitlarini
tez va samarali jalb etish maqsadida investitsiya va boshqaruv kompaniyalarini
tashkil etish rag‘batlantiriladi. Farmonda muhim rag‘batlantiruvchi e’tibor bor.
2019-yil 17-mayda Vazirlar Mahkamasining “Investitsiya va boshqaruv
kompaniyalari faoliyati to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi, innovatsion rivojlanish
vazirligi tomonidan venchur moliyalashtirish uchun tavsiya etilgan ustuvor
innovatsion, eksperimental va dizayn startap loyihalari ro‘yxati e’lon qilindi.