R valijonov, O. Qobulov, A. Ergashev

mahsulotlar); chiqarilayotgan m ahsulot xarakteri va uni ishlab chiqarish 
texnologiyasi (ommaviy yoki seriyali ishlab chiqarish); firmaning faoliyat doirasi 
(mahalliy, milliy yoki tashqi bozorga); chet eldagi faoliyati k oiam i, (jumladan 
ishlab chiqarish, sotish va boshqalar) monopoUstik birlashma tavsifi (konsem, 
moliya guruhi) yuqoridagi oichovlarga asoslanib tashkilot tuzilishini tanlash 
mumkin.
T a s h k il o t n in g m a t r i t s a l i t i z i m i
Tashkilotning matritsali tizimi chiziqli va dasturli — maqsadli tizimlami 
qo‘shilishidan hosil b o iib , zamonaviy samarali tashkiliy boshqarish tizimining 
namunasidir. Chiziqli tizimga mos ravishda vertikal tashkilot faoliyatining alohida 
doiralari b o‘yicha boshqarish tashkil qilinadi; NIOKR, ishlab chiqarish, sotish, 
ta’minlash b o ‘yicha.
DasturU — maqsadli tizimga (gorizontal) mos ravishda dasturli (loyiha, 
mavzu bo‘yicha) boshqarish tashkil qilinadi. Ishni matritsali tizim doirasida
62

---

ta’minlash uchun ishlab chiqarish tizimiga o ‘zgartirish kiritish talab qilinadi, 
ya’ni kompaniyada dasturning asosiy g ‘oyalarini birgalikda ishlab chiqish uchun 
bosh mutaxassislami birlashtiradigan maxsus maqsadli bo‘limlar tashkil qilinadi. 
Boshqarishni matritsali tizimida dastur rahbari chiziqli rahbarlarga bo'ysunuvchi, 
unga bog‘liq boim agan funksional mutaxassislar bilan ish olib boradi. U asosan 
aniq dastur bo‘yicha nimani qachon qilinishini aniqlaydi. Chiziqli rahbarlar u 
yoki bu ish qanday bajarilishini hal qiladi.
M a h s u l i y t a s h k i l i y tu z ilis h
Bunda firma tizimida mustaqil xo‘jalik boiim lari — konkret mahsulotni 
ishlab chiqarish va sotishga m oijallangan ishlab chiqarish b o‘limlarini yaratishni